Δεν βάζουν μόνο θέματα του ΑΣΕΠ για τους Μαθηματικούς απ΄την ιστοσελίδα μας, αλλά και .....Έκθεση!

Η Αναγκαιότητα της δια βίου εκπαίδευσης και μάθησης.

(Άρθρο που δημοσιεύθηκε στις ημερήσιες εφημερίδες της Μεσσηνίας  «ΦΩΝΗ» & «ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ» στα αντίστοιχα φύλλα της Παρασκευής 6ης Μαίου 2005 όπως και στο «ΘΑΡΡΟΣ» του Σαββάτου 7ης Μαίου 2005)

Το αρχαίο ρητό «γηράσκω αεί διδασκόμενος» είναι πασίγνωστο. Όσο ζούμε , μαθαίνουμε και βελτιώνουμε την πείρα μας.  Λιγότερο γνωστό είναι όμως, ότι η ενδημούσα φιλολογία για την «δια βίου εκπαίδευση, επιμόρφωση και κατάρτιση»  ελάχιστη σχέση έχει με το αρχαίο ρητό, το οποίο σηματοδοτούσε το αυτονόητο , ενώ  η νέα αναγκαιότητα που διαφημίζεται μέσα από τα διάφορα Κοινοτικά πακέτα σημαίνει ποιοτικά διάφορο πράγμα. Οι λέξεις –κλειδιά «εκπαίδευση» «κατάρτιση» «επιμόρφωση» νοηματοδοτούν μάλλον δεξιότητες για πρακτική εφαρμογή και όχι αυτό που νοηματοδοτεί η λέξει «παιδεία» δηλαδή τις σφαιρικές γνώσεις για την κοινωνία και την φύση. Τα πράγματα άλλαξαν δραματικά τις δύο τελευταίες δεκαετίες σε σχέση με τα επαγγέλματα παγκοσμίως. Νέα επαγγέλματα  προσετέθησαν δίπλα σε παλαιά και παλαιά  καταργήθηκαν. Αυτά που φάνηκαν να μένουν σταθερά στην πραγματικότητα εξελίχθηκαν για να μην καταργηθούν.

Το παράδειγμα του κουρέα είναι χαρακτηριστικό: Κάποιος ως μαθητευόμενος κουρέας («κάλφας» όπως τον έλεγαν) μάθαινε τεσσάρων  ειδών κουρέματα από 15 ετών και με τα τέσσερα  αυτά  κουρέματα  δηλ. «Γραμμή» , «κατσόμαλλο», «Αμερικανικό»  και «γουλί»(το στρατιωτικό «εν χρω»)   έφθανε 75 ετών και κούρευε ακόμα με αυτούς τους τρόπους. Το ίδιο επάγγελμα τώρα απαιτεί δίπλωμα κομμωτικής από ΤΕΕ ή και μεταδευτεροβάθμιο ΙΕΚ  και ετήσια επιμόρφωση στις νέες κομμώσεις που επιβάλλει η μόδα, στα νέα υλικά ενώ απαιτεί και διαρκή ανανέωση του χώρου. Όποιος δεν μπορεί να παρακολουθήσει τις αλλαγές στον συρμό, απλώς μένει άνεργος.

Στις επιστήμες, τα πράγματα είναι ακόμη πιο τραγικά πράγμα που καλώς έχουν καταλάβει οι του ιδιωτικού τομέα που δέχονται τις κοινωνικές πιέσεις και ανάγκες  από πρώτο χέρι. Η πληροφορική μπήκε παντού και άλλαξε την μορφή παραδοσιακών επαγγελμάτων όπως του Λογιστή ή του Οικονομολόγου ή του Πολιτικού Μηχανικού  με πλήρη εκμηχάνιση της εργασίας τους.  Σήμερα δεν υπάρχει επάγγελμα που να μην το έχει αγγίξει η πληροφορική και οι «νέες Τεχνολογίες» από τον βαθμό «πολύ» έως «πάρα πολύ» Η ίδια η επιβολή της πληροφορικής στα επιστημονικά πεδία έκανε τις επιστήμες να επιταχύνουν τον ρυθμό παραγωγής νέων γνώσεων , με αποτέλεσμα να απαξιώνεται η ίδια η γνώση που αποκομίζει τέσσερα ή έξι χρόνια στο Πανεπιστήμιο κάποιος  και να φθάνει επίπεδα μηδενισμού. Αντίβαρο στην απαξίωση  είναι η επιμόρφωση που πρέπει να είναι  συνεχής και τακτική.

Πιο συγκεκριμένα, έχουν γίνει έρευνες οι οποίες με την βοήθεια μαθηματικών υποδειγμάτων έχουν βγάλει σοβαρότατα συμπεράσματα: Στα επαγγέλματα έχει βρεθεί, ότι κατά την διάρκεια της επαγγελματικής ζωής ενός εργαζομένου, το επάγγελμά του θα αναπροσαρμοστεί 5 ή 6  φορές και ισόποσες φορές ο ίδιος , θα περάσει από δύσκολες επαγγελματικές φάσεις για να διατηρήσει την εργασία του.

Στις επιστήμες  έχει βρεθεί, ότι ο ρυθμός απαξίωσης των επιστημονικών γνώσεων είναι 7% ετησίως. Δηλαδή, κάθε χρόνο, 7% των γνώσεων πάνε στον σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας. . Ο ετήσιος ρυθμός όμως πρόσληψης πτυχιούχων, είναι μικρότερος από 7% . Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι αν δεν υπάρξει επιμόρφωση των πτυχιούχων, θα πηγαίνουμε προς τα πίσω σε όλους τους τομείς του επιστητού. Έτσι,  έχει τεκμηριωθεί πέραν πάσης αμφιβολίας η αναγκαιότητα  της επιμόρφωσης.

Ένα άλλο μέτρο που έχουν βρει οι ερευνητές έχει να κάνει με τον «χρόνο ημιζωής» των επιστημονικών γνώσεων. Τι πάει να πει αυτό; Για παράδειγμα, αν ένας είναι  Πληροφορικός  και έχει μάθει 100 χρήσιμα πράγματα για την δουλειά μου, δεδομένου ότι ο «χρόνος ημιζωής» των γνώσεων πληροφορικής είναι το πολύ 2 χρόνια, τότε σε 2 έτη  αφ΄ ότου βγει από το Πανεπιστήμιο θα ξέρει τα μισά , δηλ. 50 χρήσιμα πράγματα .  Σε άλλα  2 έτη  θα ξέρει 25 , σε άλλα 2 θα ξέρει 12,5 κ.ο.κ. και θα τείνουν σε μηδενισμό οι χρήσιμες γνώσεις του.

Αν θέλει να σχηματίσει κάποιος μια πιο παραστατική εικόνα για να καταλάβει τα προηγούμενα, ας φανταστεί τον επιστήμονα σαν ένα σώμα που πρέπει να περάσει από φωτιά για να ζεσταθεί (=εκπαίδευση για να εκπαιδευθεί) Μπαίνει λοιπόν στο μάτι της κουζίνας, ζεσταίνεται,«λιώνει» στο διάβασμα,  αλλά από την στιγμή  που θα βγει απ΄ το μάτι (=αποφοιτήσει) θα αρχίσει να κρυώνει (η απαξίωση των γνώσεων που λέγαμε) άρα για να διατηρηθεί ζεστός στην σωστή ελάχιστη «θερμοκρασία» που απαιτεί η αγορά εργασίας , θα πρέπει να ξαναμπαίνει στο μάτι (=να επιμορφώνεται) Μαθηματικώς ,  το κρύωμα ενός σώματος, με το ίδιο υπόδειγμα  παρίσταται και άρα η αναλογικότητα της εικόνας είναι ακριβής.

Βεβαίως οι Πληροφορικοί επιμορφώνονται καθημερινά και αντεπεξέρχονται. Σε άλλους κλάδους του επιστητού, ο χρόνος ημιζωής είναι μεγαλύτερος .  Για  παράδειγμα στην Επιχειρησιακή Έρευνα χρόνος  είναι 7-8 έτη . Σε βασικές επιστήμες, (Μαθηματικά , Φυσική , Χημεία, Οικονομία)  ακόμα μεγαλύτερος , γι αυτό οι προβληματιζόμενοι με το επαγγελματικό τους μέλλον προτιμούν να σπουδάσουν μια βασική επιστήμη και έπειτα να κάνουν κάποιο μεταπτυχιακό εξειδίκευσης.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι ο ρυθμός παραγωγής νέων γνώσεων είναι εκθετικός και συγκεκριμένα κάθε 7 έτη, οι γνώσεις μας στις θετικές επιστήμες διπλασιάζονται . Αν κάποιος επιλύσει την σχετική ακολουθιακή εξίσωση, θα βρει τον εκθετικό νόμο. Είναι λογικό λοιπόν, εμπρός στην εκθετική εξέλιξη της γνώσης, να υπάρχει  και αντίστοιχη εκθετική απαξίωσή της, δεδομένου και του πεπερασμένου του ανθρωπίνου νοός. Εμπρός σε αυτό το φαινόμενο, η επιμόρφωση φαντάζει μονόδρομος , αλλά και η εκπαίδευση όχι με πρώτο στόχο τις γνώσεις, αλλά με στόχο το «να μάθουμε πώς να μαθαίνουμε». Αυτές είναι  άμυνες ενάντια στην απαξίωση  των γνώσεων,

Μια άλλη άμυνα είναι η κατάρτιση με ταυτόχρονη παροχή βασικών γνώσεων –εργαλείων . Λόγου χάριν, στα ΙΕΚ, σε όσες  ειδικότητες  δεν έχουν σχέση με την Πληροφορική  , διδάσκονται και αρχές Η/Υ (χρήση επεξεργαστών κειμένου,  υπηρεσίες διαδικτύου ) αλλά και Αγγλική ορολογία ώστε οι εκπαιδευόμενοι και αυριανοί  απόφοιτοι, πέραν των γνώσεών τους, να μπορούν να επιμορφώνονται και ιδίως να αυτομορφώνονται . Εργαλείο γι αυτόν τον σκοπό,  είναι το διαδίκτυο (Όλες οι γνώσεις υπάρχουν και παρέχονται μέσω αυτού, αρκεί να ξέρεις το πού και το πώς) και η Αγγλική γλώσσα  (το 98% των πληροφοριών διαδικτύου είναι  στην Αγγλική)

Καμιά φορά παραπονιέται κάποιος εκπαιδευόμενος λέγοντας «σε τι  μου  χρησιμεύουν αυτά , αφού εγώ θέλω να γίνω μόνο υδραυλικός» Φυσικά δεν είναι δύσκολο να πεισθεί κάποιος νέος , αφού «την βλέπει» τη νέα τεχνολογία και την κατακτά με πολλαπλάσιο ρυθμό από τον  ενήλικο (Ακριβέστερα, ο 25άρης μαθαίνει με διπλάσια ταχύτητα από έναν 50άρη , ενώ ένας 12χρονος με τουλάχιστον τετραπλάσια. )  Το θέμα είναι να πεισθεί ο ενήλικος και δη ο ενήλικος πενηντάρης  δημόσιος υπάλληλος που πιστεύει,  ότι ό,τι κι αν γίνει θα συνταξιοδοτηθεί ασφαλώς, χωρίς να υποστεί την περιπέτεια της γνωριμίας του με τις νέες τεχνολογίες . Αυτό, στο άμεσο μέλλον προβλέπω να είναι σημείο τριβής  με σοβαρές κοινωνικές αναστατώσεις. Η εθελοντική επιμόρφωση σταδιακά πρέπει να γίνει υποχρεωτική . Αν δεν το κατορθώσει αυτό η Πολιτεία, τότε όλοι ως κοινωνία θα υποστούμε τα επίχειρα  , αφού τα αψευδή στατιστικά στοιχεία δείχνουν τελευταία θέση στις νέες τεχνολογίες στην Ευρώπη των 15 . Αν θέλουμε να πάμε μπροστά  και να επιτύχουμε την ανάπτυξη, θα πρέπει  όλοι να δούμε θετικά τις νέες τεχνολογίες . Πριν κάποιες δεκαετίες έβαζαν θέματα εκθέσεων για τις νέες τεχνολογίες , τους «μεγάλους αδελφούς» και τον «εφιάλτη» που έρχεται και «αλλοτριώνει» τον σύχρονο άνθρωπο. Αυτή η καλλιέργεια της φοβίας στο νέο, μας έφερε ως κοινωνία πίσω και αυτό δεν μας πρέπει ως Έλληνες, αφού αποδεδειγμένα έχομε παραπάνω δυνατότητες από πάρα πολλούς άλλους λαούς. Πρέπει όλοι να αλλάξουμε στάση απέναντι στις νέες τεχνολογίες και να τις δούμε όπως ήταν πάντα. Δηλαδή , σαν ένα μαχαίρι, που μπορεί να σκοτώσει αλλά και να κόψει ψωμί. Η θετική αξιοποίηση είναι στα χέρια του ανθρώπου και στο εάν και πόσο θα καταχραστεί την ελευθερία του. Επομένως όλοι θα πρέπει να κατακτήσουν την νέα τεχνολογία . Λέγοντας «όλοι»,  εννοώ «όλοι οι μεγάλοι σε ηλικία» ακόμα- ακόμα  και οι εξηντάρηδες ,  όπου το τωρινό  προσδόκιμο της ζωής τους είναι πολύ μεγαλύτερο από την αυριανή εποχή,  όπου σχεδόν όλοι θα  εκμηχανισθούμε ενώ  οι μηχανές θα εξανθρωπισθούν , κλείνοντας την ψαλίδα  της απόστασης που χωρίζει τον άνθρωπο από την μηχανή . Στο μεσοδιάστημα, κάποιοι θα περιθωριοποιηθούν κοινωνικά  , ενώ  θα χαθούν και θέσεις εργασίας απ΄ όσους δεν αποδειχθούν ευπροσάρμοστοι με την έννοια που αναπτύξαμε πιο πάνω.

 

Γιάννης Π. Πλατάρος

Δ/ντής ΙΕΚ Καλαμάτας & Φιλιατρών

Μαθηματικός.