Η ορθή καταγραφή διάφορων τυποποιημένων εκφράσεων.

Ορθή καταγραφή φράσεων 1

---

Καθημερινά τόσο στον προφορικό όσο και στο γραπτό λόγο χρησιμοποιούμε φράσεις που προέρχονται α)από την αρχαία ελληνική (π.χ φείδου χρόνου, μηδέν άγαν,κλπ.) ,β) από την Αγία Γραφή(δεύρο έξω, επί τον τύπον των ήλων,νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα,κλπ.) και γ)από τη λόγια παράδοση(εν κατακλείδι,επ’αυτοφώρω,κλ� �.).Πολλές φορές αυτές οι φράσεις ακριβώς επειδή αποτελούν «απολιθώματα» στο νεοελληνικό λόγο δε χρησιμοποιούνται σωστά,δηλ είτε είναι ανορθόγραφες{χαρακτηριστι� �ή πε-ρίπτωση τα «εν πασει περιπτώσει» (το σωστό είναι «εν πάσΗ περιπτώσει»), »δόξα το Θεό»(το σωστό είναι «δόξα τΩ θεΩ»,κλπ.},είτε είναι λανθασμένες συντακτικά(π.χ πολλοί λένε «νους υγιής εν σωματι υγιές» ,αντί για το ορθό «νους υγιής εν σώματι υγιΗ»).Αρα μια καταγραφή μερικών τέτοιων φράσεων ίσως μας «γλιτώσει» από μερικά κωμικοτραγικά σφάλματα που βλέπουμε και ακούμε κάθε μέρα γύρω μας. Οι φράσεις φυσικά δε θα παρατεθούν στο πολυτονικό σύστημα(μια και δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα).Δίπλα σε κάθε φράση θα δίνεται η σημασία της και ίσως και κάποιο παράδειγμα και σημειώσεις για την προέλευσή της.
Η καταγραφή θα γίνει με αλφαβητική σειρά.Για την καταγραφή των φράσεων κύριος οδηγός υπήρξε το βιβλίο του Γ.Μαρκαντωνάτου Λεξικό Αρχαίων ,βυζαντινών και λόγιων φράσεων της Ν.Ελληνικής. (εκδ.Gutenberg).
• Α-

1.»Αγρόν ηγόρασε» =μεταφ. : αδιαφόρησε ,δεν ενδιαφέρθηκε.Π.χ «Του είπα
να μη πάει σε εκείνη τη συνάντηση ,αλλά εκείνος αγρόν ηγόρασε».
Προέλευση:Κατά Λουκάν 14,18»Ο πρώτος είπεν αυτώ.Αγρόν ηγόρασα ,και έχω
ανάγκη εξελθείν και ιδείν αυτόν...»
2.»Αβρόχοις ποσί» =με στεγνά πόδια.Μεταφ.=χωρίς κόπο,χωρίς ζημιά(ηθική
ή υλική).Π.χ «Αντε τυχερέ ξέμπλεξες από αυτήν την ιστορία αβρόχοις ποσί».
Προέλευση :Από τη γνωστή βιβλική ιστορία της διέλευσης των Εβραίων
μέσα από την Ερυθρά θάλασσα,χωρίς να βραχούν τα πόδια τους.»Αι εξακόσιαι εκείναι χιλιάδες αι την Ερυθράν θάλασσαν αβρόχοις ποσί διαπεράσαι
...»

3.»Αγομαι και φέρομαι»= Καθοδηγούμαι ,παρασύρομαι,είμαι έρμαιο στα χέρια κάποιου.
4.»Αδυτον αδύτων» = ολωσδιόλου απόκρυφο,μυστικό και απρόσιτο μέρος.
5.»Αγρός του κεραμέως» =μεταφ. για κτήμα ή άλλο περιουσιακό στοιχείο που έχει αφεθεί έρημο και απροστάτευτο.Προέλευση : Κατά Ματθαίον 27,7 «Συμβούλιον δε λαβόντες ηγόρασαν εξ’αυτών τον αγρόν του κεραμέως εις ταφήν τοις ξένοις».
6.»Αι γεναιαί πάσαι»= Ολες οι γενιές των ανθρώπων(από το γνωστό εγκώμιο
(γ’στάση) της Μ.Παρασκευής.
7.»Αιδήμων σιγή» = ένοχη σιωπή. Π.χ «Και τώρα η κυβέρνηση τηρεί αιδήμονα σιγήν για αυτό το θέμα...»
8.»Αιδώς Αργείοι» =Ντροπή κύριοι!(Και τίτλος άρθρου στο /lexis)Δεν ντρέπεστε επιτέλους;Χρειάζεται και λίγο φιλότιμο...Προέλευση :
Ομηρική φράση(Ιλ.Ε.787)
9.»Αιέν αριστεύειν» = Πάντοτε να αριστεύετε (Επίσης ομηρική φράση-Ιλ.Ζ208 «Αιεν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων»)
10.»Αιχμή δόρατος» = μεταφ.Το δυνατότερο σημείο .Το ισχυρότερο ατού μας.
11.»Ακρατος οίνος» = ανέρωτο,ανόθευτο κρασί.
12.»Ακρον αωτον» =Αποκορύφωμα,ακρότατο σημείο.Π.χ «Αυτό είναι το άκρον
άωτον της αχαριστίας..»Προέλευση : αρχαία φράση(Πίνδαρος...)
13.»Αλλαι μεν βουλαί ανθρώπων ,άλλα δε Θεός κελεύει» =Αλλα τα σχέδια των
ανθρώπων και άλλοι οι ορισμοί του Θεού.
14.»Αιώνιοι μοναί» =Στη φράση «απεδήμησεν (ή εξεδήμησεν) εις τα αιωνίους
μονάς»
15.Αγαθόν το εξομολογείσθαι = είναι καλό το να εξομολογείται κανείς(Ψαλμ. 91.1)
16.Αγαπάτε αλλήλους =Να αγαπάει ο ένας τον άλλο(Ιωάννη 15.12 και 17 «Αύτη εστίν η εντολή η εμή,ίνα αγαπάτε αλλήλους καθώς ηγάπησα υμάς»)
17.’Αλας της γης = αλάτι της γης(μεταφορική χρήση)Π.χ «Αυτοί έχουν την
ψαιδαίσθηση ότι είναι το άλας της γης»(ότι δηλ. είναι μοναδικοί στη γη).
18.Αλήστου μνήμης = αείμνηστος,αλησμόνητος.
19.Αμ’έπος αμ’έργον = το’πε και το’κανε.(Ηρόδοτος ΙΙΙ135 «αμα έπος τε και έργον εποίει» δηλ. μόλις ξεστόμιζε το λόγο ,έκανε και το έργο).
20.’Αμα τη εμφανίσει(τη εντολή,προσκλήσει,κλπ.) = με την εμφάνιση,εντολή
,πρόσκληση,κλπ.
21.Αλλήλων τα βάρη βαστάζετε =Να έχετε ματαξύ σας αλληλεγγ’υη,να βοηθάει
ο ένας το άλλο.(Παυλου προς Γαλάτας 6.2 «Αλλήλων τα βάρη βαστάζετε, και ούτως αναπληρώσατε τον νόμον του Χριστού»)
22.Ανάγκα και θεοί πείθονται = στην ανάγκη υποκύπτουν ακόμη και οι θεοί.(Σιμ. 139 «ανάγκα δ’ουδέ θεοί μάχονται» δηλ. στην ανάγκη ούτε και οι θεοί δε μπορούν να αντισταθούν).
23.Ανακρούω πρύμναν = κυριολ.οπισθοχωρώ κωπηλατώντας ανάποδα.Μεταφορ. υπαναχωρώ ,κάνω στροφή.Π.χ «Η κυβέρνηση με την πρώτη επίθεση της αντιπολίτευσης ανέκρουσε πρύμναν».
24.Αναξέω πληγάς = ξαναθυμίζω παλιά μίση.
25.Ανδρός χαρακτήρ εκ λόγου γνωρίζεται = ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου αποκαλύπτεται από τον τρόπο που συζητεί.(Μενάν.Απόσπ.66)
26.Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος = Των ενδόξων ανθρώπων είναι τάφος κάθε
γη.(φράση από τον επιτάφιο του Περικλή-Θουκ. ΙΙ,43.3)
27.Ανευ αιδούς = χωρίς ντροπή
28.Ανευ αποχρώντος λόγου = χωρίς σοβαρό λόγο.Π.χ «Του επιβλήθηκε τόσο
βαριά ποινή ,άνευ αποχρώντος λόγου;»
29.Ανευ ετέρας προειδοποιήσεως = χωρίς άλλη προειδοποίηση.
30.Ανευ λόγου,καθυστερήσεως,αξίας,� �ντικρύσματος,όρων,προηγου� �ένου, ουσίας,σημασίας,φόβου και πάθους = χωρίς λόγο,καθυστέρηση,αξία,κλπ.
31.Αντίπαλον δέος = Αντίπαλος ,ανταγωνιστής(Θουκυδ. ΙΙΙ 11.2)
32.Αντί πινακίου φακής = για ένα πιάτο φακή.Μεταφορ.Για ένα ασήμαντο ποσό .Π.χ «Πούλησε το αμάξι του αντί πινακίου φακής».
33.Αντί του μάννα χολήν =αντί ευγνωμοσύνη του έδειξε αχαριστία.Π.χ «Τον
βοήθησε τόσο πολύ και εκείνος αντί του μάννα χολήν «.(Από τη γνωστή φράση «αντί του μάννα χολήν,αντί του ύδατος όξος...)
34.’Απαγε απ’εμού = Μακριά από εμένα.
35.’Απαγε της βλασφημίας = Μην το πεις αυτό.Μην το σκεφτείς αυτό.
36.Απ’άκρου εις άκρον = σε όλη την έκταση ,παντού.
37.Απευκταίον = δυσάρεστο,συμφορά.
38.Απήγξατο = στη φράση «Ηλθε στο απήγξατο» δηλ.σε δεινή θέση,σε σημείο
απελπισίας.
39.Απλούς ο μύθος της αλήθειας = ο λόγος της αλήθειας είναι απλός.
40.Απνευστί = χωρίς αναπνοή,μονορούφι.
41.Από θεού άρξασθε =μεταφορ. ας κάνουμε πρώτα την προσευχή μας,ας αρχίσουμε την εργασια μας επικαλούμενοι πρώτα τη βοήθεια του Θεού.
42.’Αχθος αρούρης =βάρος της γης.Μεταφορ.=αχρηστος άνθρωπος.Π.χ «αυτός ο
άνθρωπος κατάντησε άχθος αρούρης».(Προέλ.Από την ομηρική φράση Ιλ. Σ 104 όπου ο Αχιλλέας απευθυνόμενος στη μητέρα του Θέτιδα αποκαλεί τον ευατό του «άχθος αρούρης»).
43.Αφέωνταί σου αι αμαρτίαι =Σε συγχωρώ για τα αμαρτήματά σου.(Ματθ.9.5)
44.Αφες αυτοίς.Ου γαρ οίδασι τί ποιούσι =συγχώρεσέ τους ,γιατί δεν ξέ-
ρουν τι κάνουν.(Λουκά 23.34)
45.Αυτός έφα =Αυτός το είπε (λέγεται για κάπιον που έχει μεγαλο και αδι-
αμφισβήτητο κύρος).Καμιά φορά και ειρωνικά.(Προέλ.Από το «αυτός έφα» των Πυθαγορείων ,δηλ. το είπε Αυτός-ο δάσκαλος).Στη διάρκεια του Με-σαίωνα με το Αυτός έφα αναφέρονταν οι σοφοί στην αυθεντία του Αριστοτέλη.
46.Αυθωρεί και παραχρήμα = αμέσως ,στη στιγμή.
47.Από καθέδρας = με ύφος αυθεντικό,δογματικό.Π.χ «ομιλεί από καθέδρας».
(ομιλεί με ύφος μη επιδεχόμενο αντίρρηση)Λατινικά : ex cathedra.
48.Από κορυφής μέχρι ονύχων = από την κορυφή μέχρι τα νύχια.
49.Από κύλικος μέχρι χειλέων πολλά πέλει = μέχρι να φτάσει το ποτήρι στα
χείλη πολλά μπορεί να συμβούν.
50.Από καιρού εις καιρόν =Καποτε,κάποτε.Κατά διαστήματα.
51.Απολωλός πρόβατον =παραστρατημένος ,διεφθαρμένος.Μεταφ.αθώος,ά κακος,
απονήρευτος,χαζός,παλαβός.� �.χ «Μη ζητάτε ευθύνες από αυτόν.Αυτός είναι αποωλός πρόβατον».(Προελ.Λουκά 15.6)
52.Από καρδίας = από την καρδιά μου .Π.χ «Σε συγχαίρω από καρδίας»(θερμά
συγχαρητήρια).
53.Από καταβολής κόσμου = από την αρχή δημιουργίας του κόσμου.
54.Αναβαλλόμενον = Π.χ «του έψαλε τον αναβαλλόμενον» ,δηλ. του έκανε παρατηρήσεις πολλή ώρα.(Προέλ.Από τροπάριο της Αγ.Παρασκευής).
55.’Αγνωστοι αι βουλαί του υψίστου =Αγνωστες οι σκέψεις του Θεού.
56.Ανά τας ρύμας και τα αγυιάς = στα σοκάκια και στους δρόμους.
57.Ανέγνων,έγνων,κατέγνων =διάβασα,κατανόησα ,καταδίκασα.(Η γνωστή φράση του Ιουλιανού του παραβάτη ,όταν διάβασε βιβλίο με περιεχόμενο χριστιανικό γραμμένο σε αρχαίους στίχους).
58.Απορώ και εξίσταμαι =Νιώθω άφατη έκπληξη,τα έχω εντελώς χαμένα.
59.Από τούδε και εις το εξής =Από τώρα και ύστερα.
60.’Αρατε πύλας = σηκώστε τις πύλες ,ανοίξτε τις πόρτες.
61.Αποφώλιον τέρας = απάισιος άνθρωπος.
62.Αρτος και θεάματα(λατ.panem et circenses) = Π.χ «Ενδιαφέρονται μόνο
για άρτο και θεάματα...».
63.Αρχαί ωδίνων =αρχές δυσκολιών,καταστροφών.(Ματ� �.24.8 και Θουκ.KB.12)
64.Αρχή άνδρα δείκνυσι =Η εξουσία αποκαλύπτει το χαρακτήρα του ανθρώπου.
(Προέλ.Αριστ. Ηθ. Νικ. V1.16(1130 a) Η ρήση αποδίδεται στον Βίαντα τον
Πριηνέα.Πβ. και Σοφ. Αντιγ. 175-177).
65.Αφραστον θαύμα = ανείπωτο θαύμα .(Από τον κανόνα του Μ.Σαββάτου-ωδή ζ’) 

B-
• Βίος ανεόρταστος μακρά οδός απανδόκευτος = Ζωή χωρίς γιορτές ,μακρύς δρόμος χωρίς πανδοχείο (Δημοκρ.,απόσπ.230)
• Βους επί γλώσση μέγας = λέγεται για κάποιον που κρατά από δωροδοκία ή από ανωτέρα βία το στόμα του κλειστό.(Αισχ.-Αγαμ.36)
• Βίος αβίωτος = Ζωή ανυπόφορη.
• Βίαιος διδάσκαλος ο πόλεμος = Ο πόλεμος διδάσκει κάθε είδους βιαιότητα.(Φράση από Θουκυδίδη-ΙΙΙ 82.2)
• Βαστάζω τον σταυρόν του μαρτυρίου = υποφέρω φοβερά βάσανα.
• Βάπτισμα του πυρός = μεταφορ. πρώτη εμπειρία.
• Βαίνω κατ’ευχήν = προχωρώ ευνοϊκά.
• Βαίνω κατά κρημνών = κατά διαβόλου( βλ.Πλάτωνα Νομ. 944α)
• Γ-
• Γαίαν έχοι ελαφράν = ευχή σ’έναν θάβεται(Ας είναι ελαφρό το χώμα που τον σκεπάζει).
Γαία πυρί μειχθήτω = ας καταστραφεί το παν.Π.χ «Ας προλάβουμε εμείς την ευκαιρία κι έπειτα γαία πυρί μειχθήτω».(Από στίχο αρχαίου άγνωστου ποιητή).
• Γάμος άγαμος = ολέθριος γάμος.Μεταφορ. εναρμόνιση αταίριαστων και αντιφατικών πραγμάτων.(Πβ.Σοφ.Οιδ.Τυρ.1214 )
• Γεγωνυία τη φωνή = με πολύ δυνατή φωνή.
• Γέεννα του πυρός = κόλαση.Π.χ «Τέτοιος που ήταν ,πήγε κατευθείαν στην γέενναν του πυρός».(Ματθ. Ε 22)
• Γελά ο μωρός καν τι μη γελοίον η = Ο ανόητος γελάει κι ας μην υπάρχει τίποτε το αστείο.
• Γενεαί δεκατέσσαρες = Μεταφορ. «Τον πέρασε γενεάς δεκατέσσαρας»(= του έβρισε όλο του το σόι.)(Ματθ. Α.17)
• Γη και ύδωρ = Π.χ «Αναγκάστηκαν τελικά να δώσουν γυ και ύδωρ για να γλιτώσουν από τις απειλές του»(= υποχώρησαν εντελώς ,τα έδωσαν όλα για να γλιτώσουν...).(Ηροδοτος V.17,18,VII.133)
• Γηράσκω δ’αεί πολλά διαδασκόμενος = Οσο γερνάω τόσο μαθαίνω(Σόλωνας)
• Γλώσσα λανθάνουσα (τ’αληθή λέγει) = λέγεται όταν από απροσεξία ξεφύγει κάτι από το στόμα μας ,που θέλουμε να αποκρύψουμε.
• Γνωστός εν τη Ιουδαία ο Θεός = Λέγεται για κάποιον που είναι πολύ γνωστός σε κάποιο μέρος.(Ψαλμ 75.1)
• Γυναιξί κόσμον η σιγή φέρει = Η σιωπή είναι στολίδι για τις γυναίκες(Σοφ.,Αί.293)

‘Επειτα από παρατήρηση ευγενικής χρήστριας αναφέρω και μερικές άλλες αρχαίες φράσεις από το Β,Γ που δεν τις είχα υπόψη μου.
Από το -Β- :
• Βιον καλον ζης αν γυναικα μη εχεις = Καλή ζωή ζει εκείνος που δεν έχει
γυναίκα.
Από το -Γ- :
• Γαμειν ο μελλων εις μετανοιαν ερχεται = (Mενανδρου γνωμαι) O σκεπτομενος να παντρευτει εχει κιολας παρει το δρομο της μετανοιας.
• Γάμει δε μη την προικα αλλα την γυναικα = (Μενανδρου γνωμαι) Να νυμφευεσαι την γυναικα και οχι την προικα.

Επίσης μου διέφυγαν τα εξής :
• Bρώμα και δυσωδία = Για χαρακτηρισμό κάποιου φαύλου προσώπου ή ανήθικης κατάστασης.{Από τη φράση «σκωλήκων βρώμα και δυσωδία»(= τροφή σκουληκιών και δυσοσμία) στη νεκρώσιμη ακολουθία.}
• Γένοιτο = μακάρι να γίνει,είθε να επαληθευτεί.
• Γη(ς) Μαδιάμ (Εξ.Β15)
• Γη της Επαγγελίας =λέγεται για τόπο εύφορο και ευτυχισμένο.
• Γνώθι σαυτόν = να γνωρίσεις τον ευατό σου.(Περίφημη φράση γραμμένη στο
Δελφικό μαντείο που αποδίδεται είτε στο Χείλωνα τον Λακεδαιμόνιο είτε στον Σωκράτη).
• Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί = για ανθρώπους ανειλικρινείς και υποκριτές(Λουκά ΙΑ.44)


• Δ-
Δάκρυα τα προοίμια της τέχνης =Λέγεται για τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει κανείς ,όταν αρχίζει να μαθαίνει μια τέχνη(Λουκ.,Ενύπνιον 1.6)
• Δαμόκλειος σπάθη = Π.χ «Το ένταλμα εκείνο κρεμόταν ως δαμόκλειος σπάθη
πάνω από το κεφάλι μου».(Από τη γνωστή ιστορία με τη δοκιμασία του Δαμοκλή,ενός αυλικού του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου).
• Δει δέ χρημάτων = Υπάρχει ανάγκη χρημάτων,χρειάζονται χρήματα.
• Δεινόν προς κέντρα λακτίζειν = μεταφορ. ματαιοπονείς,η επίθεσή σου εναντίον μου αποβαίνει εις βάρος σου,το χτύπημά σου γίνεται boomerang.(Πινδ.,Πυθ.ΙΙ95,Αισχ.,Αγ� �μ.1624,Ευριπ.,Βακχ.795 και Πραξ.Αποστ.26.14)
• Δέοντα = τα πρέποντα ,τα σέβη μου.
• Δεύρο έξω = βγες έξω,παρουσιάσου.(Ιω.ΙΑ.43»Λα� �αρε,δεύρο έξω»)
• Δεύτε λάβετε φως = (Από το γνωστό αναστάσιμο τροπάριο)Χρησιμοποιείται κυριολεκτικά και μεταφορικά.
• Δήλιον πρόβλημα = πολύ δύσκολο πρόβλημα.
• Δήλιος κολυμβητής = Αριστος κολυμβητης.
• Διαίρει και βασίλευε = Λατ. divide ut regnes
• Δια βραχέων = με λίγα λόγια.
• Δια γυμνού οφθαλμού,δια βίου,δια βοής,δι’άλλης οδού,κλπ.
• ΔΙΑ ΓΥΝΑΙΚΟΣ ΕΡΡΥΗ ΤΑ ΦΑΥΛΑ = ΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΙΚΑΣΙΑ =ΑΠΟ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΡΟΗΛΘΑΝ ΤΑ ΚΑΚΑ.(Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΠΟΥ ΤΟΥ ΕΔΩΣΕ Η ΕΙΚΑΣΙΑ ΗΤΑΝ «ΔΙΑ ΓΥΝΑΙΚΟΣ ΠΗΓΑΖΕΙ ΤΑ ΚΡΕΙΤΤΟΝΑ» ΔΗΛ.ΑΠΟ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΗΓΑΖΟΥΝ ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ).
• Δια ζώσης = προφορικά
• Δια θαλάσσης,δια μακρών(διεξοδικά),δια μέσου,δια νυκτός(στο διάστημα της νύχτας),δια ξηράς,δια παν ενδεχόμενο,δια παντός.
• Δια πυρός και σιδήρου = με κάθε μέσο ,με τη βία.
• Διαρρηγνύω τα ιμάτια = διαμαρτυρομαι εντονότατα οτι είμαι αθώος.(Ματθ.ΚΣΤ.65)
• Διαρρήδην = ρητά,κατηγορηματικά,απερίφ ραστα.
• Δια της απουσίας,δια της βίας,δια της εις άτοπον απαγωγής,δια χειρός,δια τον φόβο των Ιουδαίων(λέγεται από κάποιον που θέλει να τονίσει ότι έχει πάρει όλα τα απαραίτητα προφυλακτικά μέτρα σε μια δεδομένη περίπτωση).
• Διέβην τον Ρουβίκωνα = μεταφορ. πήρα μια παράτολμη απόφαση(Η φράση αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα)
• Διεμερίσαντο τα ιμάτια = έκαναν τη μοιρασιά μεταξύ τους ,δεν άφησαν τίποτε αμοίραστο,τα σκόρπισαν όλα(Λουκά ΚΓ.34.)
• Δι’εσχάτην προδοσίαν = Π.χ «Καταδικάστηκε δι’εσχάτην προδοσία».
• Δίκαιον της πυγμής = δίκαιο του ισχυρότερου.
• Δίκην Ποντίου Πιλάτου = Ακολουθώντας την τακτική του Ποντίου Πιλάτου.Π.χ «Ο διευθυντής απάντησε δίκην Ποντίου Πιλάτου ότι δεν ήξερε τάχα τίποτε για την αναφορά εναντίον μας...».
• Δις παίδες οι γέροντες = Δυο φορές παιδια οι γέροι.(Πλατ. Νομ.646 Α)
• Δυιλίζοντες τον κώνωπα ,την δε κάμηλον καταπίνοντες =λέγεται για ανθρώπους που ενώ επιμένουν σε ασήματα πράγματα,εντούτοις ανέχονται άλλα πολύ σπουδαία.(Ματθ.ΚΓ.24.)
• Δόξα τΩ ΘεΩ = Δόξα στο Θεό.
Δος μοι πα στω και την γαν κινάσω = λέγεται για να τονιστεί ότι λείπυν οι προυποθέσεις για κάτι.(Φράση του Αρχιμήδη)
• Δόσις ολίγη τε φίλη τε = Προσφορά μικρή αλλα έγκάρδια(Ομηρος Οδ.Ζ208)
• Δουναι και λαβείν = δοσοληψίες.
• Δρακόντειος νόμος = νόμος πολύ σκληρός.
• Δράξασθε παιδείας = εκμεταλλευτείτε κάθε ευκαιρία για μόρφωση.(Ψαλμ2.12)
• Δράττομαι της ευκαιρίας = Βρίσκω την ευκαιρία.
Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται = Οταν κανείς δυστυχήσει όλοι κοιταζουν να επωφεληθούν από τη δυστυχία του.(Μενάνδρου Γν.Μονόστ.123.)
• Δυσμαί του βίου = το τέλος της ζωής του,τα στερνά.
• Δυστυχώς επτωχεύσαμεν = Γνωστη φράση του Χ.Τρικούπη.
• Δωρεάν ελάβετε,δωρεάν δότε = δωρεάν πήρατε ,δωρεάν δώστε.
(Ματθ.1.8)
• Δώρον άδωρον = μεταφ.άχρηστο,ανώφελο(Σοφ.Α ί.665)

Τέλος του -Δ-
• Ε-

1.Εάλω η πόλις = Κυριεύθηκε η πόλη.’Επεσε η πόλη.Μεταφ.λέγεται καμιά φορά για κάτι που χάθηκε άδοξα(Η απελπισμένη κραυγή που αντήχησε στην Κωνσταντινούπολη,όταν οι ορδές του Μωάμεθ ορμούσαν μέσα στην πόλη από την εκπορθημένη Κερκόπορτα).
2.Εάν το άλας μωρανθή = Δηλαδή ,αν λείψου οι λίγοι και οι εκλεκτοί.
(Ματθ.Ε.13)
3.’Εασουν αυτό χαίρειν = ‘Αφησέ το να πάει στο καλό.Μη σε ξανανοιά-ξει γι’αυτό(Φράση πολύ εύχρηστη στην αρχαία ελληνική-Πβ.Πλάτ., Κρίτ. 45Α,κ.α)
4.Εγέρθητι(πληθ.Εγέρθητε) = Σήκω-Σηκωθείτε.
5.Εδέησε = έγινε δυνατό.Π.χ.»Εδέησε να σταλεί και εδώ ένας αρμόδιος».
6.Ει δε μή = διαφορετικά.
7.Ει δυνατόν = Π.χ «Θα παρακαλούσα να μου εξοφλούσατε τώρα ,ει δυνατόν
,το χρέος σας».
8.Είδωλα καμόντων = σκιές νεκρών(Πβ.Οιδ. λ.476.)
9.Είθισται = είναι συνηθισμένο.
10.Εική και ως έτυχεν = Στην τύχη,όπως,όπως,στα κουτουρού,στα τυφλά. Π.χ.»Είναι αχαρακτήριστη η τακτική αυτού του υπαλλήλου να βάζει τα έγγραφα εική και ως έτυχε στους φακέλους και να αδιαφορεί για όλα».
11.Είπα και ελάλησα ,αμαρτίαν ουκ έχω = Η φράση χρησιμοποιείται με την έννοια :εγώ ξεκαθάρισα από πριν τη θέση μου,προειδοποίησα για τη στάση μου-τώρα δεν έχω καμιά ευθύνη για ό,τι έγινε ή ό,τι θα γίνει.(Πβ.Ιω.ΙΕ.22.)
12.Είπερ ποτέ και άλλοτε = περισσότερο από κάθε άλλη φορά.
13.Ειρήνη υμίν = Απευθύνεται σε ανθρώπους που φιλονικούν μεταξύ τους.
(Γνωστή ευαγγελική φράση,Πβ.Ιω.Κ21 και 27).
14.Ειρήσθω εν παρόδω = ας ειπωθεί παρενθεντικά,παρεμπιπτόντ� �ς.
15.Εις αιωνίους μονάς = Στη φράση «Απεδήμησεν εις αιωνίους μονάς».
(=πέθανε).
16.Εις(ες)αύριον τα σπουδαία = Ας αφήσουμε για αύριο τα πιο σημαντικά.
Αύριο βλέπουμε για τα πιο σοβαρά ζητήματα.(Πβ.Πλούτ.,Πελοπ.10) (Εχει προβληθεί και η άποψη ότι η φράση είναι «ες(αφ-ες) αύριον τα σπουδαία=άφησε για αύριο τα σπουδαία).
17.Εις γενεάς γενεών = Αιώνια ,για πάντα.
18.Εις εμοί τρισμύριοι = ‘Ενας ικανός για μένα ισοδυναμεί με 30.000. (Το είπε ο Ηράκλειτος,για να τιμήσει τον άνθρωπο με τη δυνατή προσω-πικότητα).
19.Εις επήκοον =φανερά,μπροστά σε όλους.Π.χ «Τον έβρισε εις επήκοον όλων».
20.Εις επίμετρον,εις επίρρωσιν,εις ζωήν αιώνιον,εις μάτην,εις(ες) κό-ρακας = επιπλέον,σε ενίσχυση,σε αιώνια ζωή(για πάντα),μάταια,στο διάβολο.
21.Εισάκουσόν με ,Κύριε = Κύρις,άκουσε την προσευχή μου(Πβ.Ψαλμ.16.1)
22.Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης =Ενας είναι ο καλύτερος οιωνός να υπερασπιζόμαστε την πατρίδα.(Τη φράση είπε ο ‘Εκτορας στον Πολυδάμαντα.Πβ.Ιλ.Μ.243).
23.Εις τας αγκάλας του Μορφέως = μεταφορ. σε βαθύτατο ύπνο.
24.Εις τας ελληνικάς καλένδας = δηλαδή ποτέ.
25.Εις το διηνεκές = για πάντα.
26.Εις το επανιδείν = ευχή ή αποχαιρετισμός.
27.Εις το πυρ το εξώτερον = Στην κόλαση,σε αιώνια καταδίκη,σε αιώνια κατάρα(Ματθ.Η.12).
28.Εις τον αιώνα τον άπαντα = Αιώνια ,για πάντα.
29.Εις τον καιάδα =Στη φράση «Ρίχνω κάτι εις τον καιάδα»(σαν άχρηστο ή επιζήμιο)(Καιάδας = Βάραθρο στη Σπάρτη,όπου οι Σπαρτιάτες έριχναν τους κακούργους και τους προδότες).
30.Εις ώτα μη ακουόντων = Σε αυτιά ανθρώπων που δεν ακούνε.Π.χ «οι συμβουλές σου πάνε εις ώτα μη ακουόντων».
31.Εκάς οι βέβηλοι = Μακριά οι μολυσμένοι.
32.’Εκαστος εφ’ ω ετάχθη = Καθένας για εκείνο,για το οποίο είναι προορισμένος.Π.χ «Δεν είμαστε όλοι ικανοί γι’αυτό.’Εκαστος εφ’ ω ετάχθη)».
33.Εκ βαθέων =Από τα βάθη της ψυχής.Πβ.Λατιν. de profundis.H αρχή του ψαλμού 129 :»εκ βαθέων εκέκραξά σοι,Κύριε...».
34.Εκ βάθους καρδίας = Από τα βάθη της καρδιάς.Πβ.Λατιν:Ab imo pectore.
35.Eκ βάθρων = Από τα θεμέλια,από τις ρίζες.Π.χ.:»Η παιδεία χρειάζεται αναμόρφωση εκ βάθρων»(Πβ Διον.Αλικ. VIII.1.).
36.Εκ γενετής = Από τη στιγμή της γέννησης,από γεννησιμιού.
37.Εκδημώ εις Κύριον = Πεθαίνω(Πβ.και : αποδημώ εις Κύριον).
38.Εκ διαμέτρου αντίθετος = εντελώς αντίθετος.
39.Εκ θεμελίων = συθέμελα,από τα θεμέλια.
40.Εκ Θεού = από το Θεό.
41.Εκ καταβολής =από γεννησιμιού.
42.Εκ νέου,εκ μέρους,εκ παραδρομής,εκ πεποιθήσεως,εκ περιτροπής,εκ προ-
μελέτης,εκ προοιμίου,εκ πρώτης όψεως,εκ συμπτώσεως,εκ συστήματος,εκ συ-
στάσεως = Πάλι(ξανά),από τη μεριά,από απροσεξία(αβλεψία),σύμφωνα με τις
αρχές του,εναλλακτικά(διαδοχικά), προμελετημένα,εξαρχής,από πρώτη ματιά (Πβ.Λατιν.Prima facie),κατά σύμπτωση,από σύστημα,από την ίδρυση.
43.Εκ νεότητός μου = Από τον καιρό της νεότητάς μου(Από τον γνωστό στί-
χο «εκ νεότητός μου πολλά πολεμεί με πάθη» που ψάλλεται στις παρακλή-
σεις του Δεκαπενταύγουστου).
44.Εκ περιουσίας = Π.χ.»Θα μπορούσα να το διδάξω αυτό με επιτυχία εκ περιουσίας»(Δηλ.Χωρίς προπαρασκευή).
45.Εκ περισσεύματος καρδίας = Από το περίσσευμα της καρδιάς,από τη γεν-
ναιοδωρία των αισθημάτων(Πβ.Ματθ.ΙΒ.34 και Λουκά ΣΤ.45:»Εκ γαρ του πε-ρισσεύματος της καρδίας το στόμα λαλεί»).
46.Εκτός απροόπτου = Αν δε συμβεί κάτι απρόοπτο και απρόβλεπτο.
47.Εκτός εαυτού = υπερβολικά οργισμένος,εκτός ελέγχου.
48.Εκτός νυμφώνος = Μεταφ.»Μοίρασε την περιουσία του στις κόρες του και
άφησε το γιο του εκτός νυμφώνος»(Βλ και έξω του νυμφώνος).
49.Εκ του ασφαλούς,εκ του αφανούς,εκ του μακρόθεν,εκ του μηδενός,εκ του
μη όντος , εκ του πλησίον,εκ του πονηρού,εκ του προχείρου,εκ του σύνεγ-
γης,εκ του συστάδην,εκ των ένδον,εκ των ενόντων,εκ των έξω(ή έσω),εκ των πραγμάτων,εκ των προτέρων,εκ των υστέρων = από ασφαλή θέση, κρυφά, από μακριά,από το μηδέν,από το τίποτε,από κοντά,με πονηρή διάθεση, πρόχειρα,από πολύ κοντά,από κοντά(Π.χ»Μάχη εκ του συστάδην»),από μέσα, με ό,τι υπάρχει(όπως,όπως,Π.χ»Η οργάνωση της έκθεσης έγινε εκ των ε-νόντων»),από έξω(ή μέσα),όπως έχουν τα πράγματα,από πριν(a priori), έπειτα(a posteriori).
50.Εκ των ων ουκ άνευ(sine qua non) = Αναφέρεται σε πράγμα,στοιχείο ή ιδιότητα,που είναι απαραίτητα ή αναντικατάστατα σε κάτι ή για κάτι. Π.χ.»Η συμμετοχή τόσο του Ισραήλ όσο και των Παλαιστινίων στη λύση του μεσανατολικού προβλήματος είναι ανατίρρητα εκ των ων ουκ άνευ».
51.Εκών άκων = θέλοντας και μη.
52.Ελαφρά τη καρδία = (μεταφορ.)επιπόλαια,αστόχασ τα.Π.χ.»Πήρε αυτήν την
απόφαση ελαφρά τη καρδία».
53.Ελευθερίων ηθών = στη φράση «Γυναίκα ελευθερίων ηθών».
54.Ελέω = με την παρέμβαση,με τη βοήθεια,με τη δύναμή του,της,κλπ.
Π.χ.»Ο αδελφός του τα κατάφερε όχι με την αξία του αλλά ελέω θείου». (Δηλ.με την παρέμβαση του θείου του.Προέρχεται από τη γνωστή φράση «Ελέω Θεού βασιλεύς» = Βασιλιάς που αντλεί τη δύναμη και την εξουσία του από το Θεό).
55.Ελήλυθεν η ώρα = ήρθε ο καιρός(Πβ Ιω.ΙΒ.23.)
56.Ελληνες αεί παίδες = Περίφημη φράση που είπε Αιγύπτιος ιερέας στον Σόλωνα για να τονίσει την αιώνια νεότητα του ελληνικού πνεύματος. (Πβ.Τίμαι.,Πλάτ.(22b))
57.Εμμέσως πλην σαφώς = έμμεσα αλλά με σαφήνεια.
58.Εμπόριον λευκής σαρκός = αγοραπωλησία ανθρώπων λευκής φυλής,εκμετάλ-
λευση γυναικών.
59.Εν αγνοία = Αγνοώντας,μη γνωρίζοντας.Π.χ.:»Eνεργήσαμ� � έτσι εν αγνοία των σχετικών επιπτώσεων».
60.Εν αδαμιαία περιβολή = Με το σώμα ολόγυμνο.
61.Εν αδεία(σε άδεια) , εν αδυναμία(σε αδυναμία) ,εν ακαρεί(ακαριαία) , εν αμύνη(σε άμυνα) , εν αμφιβολία(σε αμφιβολία) ,εν ανάγκη(σε περίπτω - ση ανάγκης) , εν αναμονή, εν ανεπαρκεία(π.χ. :» Eίδος εν ανεπαρκεία») , εν αντιδιαστολή(σε αντίθεση,σε σύγκριση) ,εν αντιθέσει(αντίθετα), εν α-παρτία(σε απαρτία) , εν αποστρατεία(σε αποστρατεία),εν αποσυνθέσει( σε αποσύνθεση) ,εν απουσία,εν γένει(γενικά),εν αδίκω(σε άδικο Π.χ. :»Βρι-σκόσουν εν αδίκω»)
62.Εν γενικαίς γραμμαίς(σε γενικές γραμμές), εν γνώσει,εν διαζεύξει(δι-αζευγμένος) , εν διανοία(στο νου),εν διαστάσει(σε διάσταση) ,εν δράσει (σε δράση) , εν εγρηγόρσει(σε εγρήγορση) , εν είδει(Π.χ «Παρουσιάστηκε εν είδει αρχαγγέλου» δηλ.σαν αρχάγγελος),εν εκκρεμότητι(σε εκκρεμότητα) , εν εκτάσει,εν ελλείψει(σε περίπτωση έλλειψης) , εν εναντία περιπτώσει (σε αντίθετη περίπτωση) ,εν ενεργεία, εν εξελίξει (σε εξέλιξη),ενεπιγ-νώσει (γνωρίζοντας) , εν επισημότητι(με επισημότητα) ,εν εσχάτη ανάγκη (σε έσχατη ανάγκη)
63.Εν η περιπτώσει(σε περίπτωση που), εν ζωή,εν ισχύι(σε ισχύ),εν και-ρώ (ειρήνης,πολέμου,κλπ.),εν κατακλείδι(στο τέλος,τελειώνοντας),εν κι-νήσει(σε κίνηση),εν λευκώ,εν λόγω,εν μέρει,εν μέσω,εν μία νυκτί(σε μια νύχτα),εν ολίγοις,εν όλω,εν ομονοία (με ομόνοια),εν ονόματι(στο όνομα) ,εν όψει,εν πάση περιπτώσει(σε κάθε περίπτωση),εν περιλήψει(περιληπτι-κά),εν πλήρει συγχύσει(σε πλήρη σύγχυση),εν πλω,εν προκειμένω(στο πα-ρόν θέμα,στο ζήτημα αυτό),εν πρώτοις(πρώτα πρώτα),εν πτήσει(σε πτήση).
64.Εν στάσει(σε στάση),εν στολή(Π.χ»Αστυνομικός εν στολή»),εν συγκρίσει, εν συγχύσει,εν συνδυασμω,εν συνεχεία,εν συνθέσει(σε σύνθεση),εν συνόλω, εν συνόψει(συνοπτικά),εν συντομία,εν σχέσει,εν τάξει(εντάξει),εν τάχει (γρήγορα),εν τέλει(τελικά),εν τη απουσία(στη διάρκεια της απουσίας), εν τη γενέσει(στη γένεση),εν τινι μέτρω(σε κάποιο μέτρο,βαθμό),εν τοιαύ-τη περιπτώσει(σε τέτοια περίπτωση),εν τοις υψίστοις(στον ουρανό),εν τούτοις(ωστόσο),εν τω γεννάσθαι(κατά τη γέννηση),εν τω γίγνεσθαι(στη γένεση),εν υπηρεσία,εν υπνώσει(στον ύπνο),εν χορώ(ταυτόχρονα,όλοι μαζί), εν ψυχρω. 65.Εν άλλοις λόγοις = με άλλα λόγια,δηλαδή.
66.Εν αρχή ην ο Λόγος = Στην αρχή ήταν ο Λόγος(δηλ. ο Χριστός).
(Η αρχική φράση του Ευαγγελιου του Ιωάννη)
67.Εν βρασμώ ψυχής = Π.χ.»Την σκότωσε εν βρασμω ψυχής».
68.Ενδον σκάπτε = Εξέταζε βαθιά τον εαυτό σου ,να είσαι βαθυστόχαστος, μην είσαι ρηχός και επιπόλαιος(Μ.Αυρήλιος»Εις εαυτόν»,Ζ.59.)
69.Εν ενί λογω = με μια λέξη,κουβέντα
70.Εν ενί στόματι και μια καρδία = με ένα στόμα και μια ψυχή,ομόψυχα.
(Η φράση προέρχεται από ευχή που εκφωνεί ο ιερέας στη Θ.Λειτουργία).
71.Ενθάδαι κείται = εδώ είναι θαμμένος
72.Ενθεν και ένθεν =και απο τη μια και απο την αλλη.
73.Ενθεν κακείθεν = από εδώ και από εκεί.
74.Ενθυμού και μη λησμόνει = Τη φράση τη βρίσκουμε γραμμένη σε φωτογρα-φίες ,σε λευκώματα,κλπ.
75.Εν ευθέτω χρόνω = σε πρόσφορο,κατάλληλο χρόνο.Π.χ «Θα μιλήσω για το ζήτημα εν ευθέτω χρόνω».
76.Εν καιρώ τω δέοντι = στον κατάλληλο καιρό,ευκαιρία τα διάφορα πράγματα.
77.Εν οίδα ότι ουδέν οίδα = Ενα ξέρω ότι δεν ξέρω τίποτε (Σωκράτης)
78.Εν κακού(δοθέντος ή γενομένου) μυρία έπονται = Το ένα κακό ακολουθουν
μύρια άλλα.
79.Εν πομπή και παρατάξει = Με κάθε τιμή.
80.Εν ριπή οφθαλμού = Μεταφ.Ακαριαία,ξαφνικά.(Φρά ση από την Κ.Διαθήκη Πβ.Παύλου ,Κορινθ.Α.ΙΕ.52).
81.Εν στόματι ρομφαίας ή μαχαίρας = Π.χ «Τους αιχμαλώτους τους πέρασαν όλους εν στόματι ρομφαίας» δηλ. τους έσφαξαν.
82.Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν = Μεαταφ.Δηλ.πρώτα θα καταβληθεί η αμοιβή(ή το αντίτιμο) και έπειτα θα προσφερθεί η εργασία ή θα δοθεί το πράγμα που αγοράστηκε.
83.Εν τη ρύμη του λόγου = Στην ροή της κουβέντας.
84.Εντός εκτός και επί τα αυτά μέρη = Με τη φράση αυτή απαντάμε καμιά φορά αστειευόμενοι στο ερώτημα «Πού γυρνάμε ‘η που βρισκόμαστε».
85.Εν τούτω νίκα =με αυτό το σημείο να νικάς
(Η συμβολική φράση που παρουσιάστηκε στον ουρανό μαζί με το σημείο του σταυρού στον Μ.Κων/ντινο πριν από τη συγκρουσή του με τον Μαξέντιο(312 μ.Χ.)
86.Ενώπιος ενωπίω = πρόσωπο με πρόσωπο (tete a tete)(Πβ.Παλ.Διαθήκη Εξοδος ΛΓ.11).
87.Εν κρυπτώ και παραβύστω =Στα κρυφά ,χωρίς διαφάνεια.Π.χ. « Δεν είναι σωστό να παίρνονται τέτοιες αποφάσεις εν κρυπτώ και παραβύστω».
88.Εν ου παικτοίς = Π.χ «Δεν επιτρέπεται σε τέτοιες κρίσιμες
περιστάσειςνα παίζουμε εν ου παικτοίς» δηλ. να ασχολούμαστε επιπόλαια με
σοβαρά θέματα.
89.Εξ αγαθής προαιρέσεως = Από καλό σκοπό
90.Εξ αγχιστείας = Συγγένεια από γάμο(αντίθ.:Eξ αίματος)
91.Εξ αδιαιρέτου = Π.χ. «Πούλησε το μερίδιό του εξ αδιαιρέτου» (δηλ.χω-ρίς να γίνει πρώτα επίσημη μοιρασιά).
92.Εξαιρέσει = με εξάιρεση
93.Εξ ακοής = ακουστά
94.Εξ αμελείας(από αμέλεια), εξ αντανακλάσεως(από αντανάκλαση), εξ αντι-
κειμένου(αντικειμενικά), εξ άπαντος(οπωσδήποτε), εξ απειθείας(από ανυπα-
κοή,λόγω απειθαρχίας), εξαπίνης(ξαφνικά,απροσδόκη τα,απρόβλεπτα),εξ απο-
καλύψεως(από αποκάλυψη), εξ αποστάσεως(από απόσταση,από μακριά), εξ α-προόπτου(απρόοπτα),εξ αρχής(από την αρχή),εξ αφορμής(από αφορμή,εξαιτί-ας),εξ εναντίας(απεναντίας,αντίθε τα), εξ επαγγέλματος(από επάγγελμα),εξ επαφής,εξ επόψεως(από την άποψη).
95.Εξ απαλών ονύχων = Μεταφ.Από μικρό παιδί,από νήπιο(Πβ.Ανθολ.Παλατ.V.
128).
96.Εξ απορρήτων = Στη φράση «Ο εξ απορρήτων»(=Ο μυστικοσύμβουλος).
97.Εξεμέτρησε το ζην = Πέθανε,τελείωσε η ζωή του.
98.Εξέστω Κλαζομενίοις ασχημονείν =Ας επιτραπεί στους Κλαζομένιους να α-
σχημονούν(όχι όμως σε εμάς).(Τη φράση αυτή την είπαν οι έφοροι της Σπάρ-
της ,όταν τους καταγγέλθηκε ότι οι απεσταλμένοι των Κλαζομενών{ Ιωνική πόλη}λέρωσαν τους θρόνους τους στη γερουσία με καπνιά).
99.Εξ ημισείας =Μισά μισά,από μισά ο καθένας.
100.Εξ ιδίων κρίνει τα αλλότρια = Λαμβάνοντας υπόψη τα δικά του κρίνει τα ξένα.Εξομοιώνει ξένα πράγματα με τη δική του κατάσταση.
101.Εξις δευτέρα φύσις = Η συνήθεια καταντά δεύτερη φύση(Πβ.Cic., Tusc.
II.40).
102.Εξ οικείων τα βέλη = Οι επιθέσεις προέρχονται από οικεία πρόσωπα.
103.Εξ ολοκλήρου = ολοκληρωτικά.
104.Εξ ονόματος = εκ μέρους,ως εκπρόσωπος.
105.Εξ όνυχος τον λέοντα = Λέμε τη φράση ,όταν θέλουμε να τονίσουμε ότι από κάποια μικρή ένδειξη μπορεί να διαφανεί ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου. (Πβ.Horat.V.129.Επίσης Πλουτ.,Περί των εκλελ.χρηστ.3)
106.Εξ ορισμού =δικαιωματικά,επίσημα.
107.Εξ ου =από όπου.
108.Εξ όψεως =από την όψη.
109.Εξ υπαρχής = από την αρχή.
110.Εξ υφαρπαγής = από κλοπή.
111.Εξ ύψους = από τον ουρανό.
112.Εξωθεν = Από έξω.Π.χ. «Είναι απαραίτητη η έξωθεν καλή μαρτυρία».
113.Εξώλης και προώλης = Φαύλος ,ανήθικος,διεστραμμένος.
114.Εξ ων συνετέθη = Στη φράση «Διαλύθηκε εις τα εξ ων συνετέθη».
(Από ευχή που λέει ο ιερέας στη νεκρώσιμη ακολουθία).
115.Εξω του νυμφώνος = Μεταφ.Π.χ»Στη μοιρασία των κερδών απουσίαζε και βρήκαν έτσι την ευκαιρία να τον αφήσουν έξω του νυμφώνος». (Από την παραβολή των δέκα παρθένων.Ματθ.ΚΕ. 1-13).
116.’Εξω φρενών = Π.χ «’Εγινε έξω φρενών από το κακό του».
117.Επ’αγαθώ = για το καλό
118.Επ’αμοιβή,επ αντικαταβολή,επ αντιπαροχή,επ αόριστον,επ άπειρον = με αμοιβή ,με αντικαταβολή, με αντιπαροχή,για απροσδιόριστο χρόνο,για πάντα.
119.Επ αυτοφώρω = Π.χ «Πιάστηκε επ αυτοφώρω να κλέβει».
120.’Επεα πτερόεντα = Φτερωτά λόγια ,λόγια του αέρα. Π.χ « Δεν παίρνω ποτέ στα σοβαρά προφορικές υποσχέσεις .’Ολα αυτά για μένα είναι έπεα πτερόεντα»(Συχνή φράση στα ομηρικά έπη.Πβ.Ιλ.Α.201).
121.Επ’εσχάτη προδοσία = για προδοσία της πατρίδας.
122.Επ’ευκαιρία = με την ευκαιρία.
123.Επί αποδείξει = με απόδειξη.
124.Επί γενεάς γενεών = για πάντα.
125.Επί γήραος ουδώ = στο κατώφλι των γηρατειών(Πβ.Ομ.Ιλ.Χ.60).
126.Επί δικαίους και αδίκους = για δίκαιους και άδικους.Π.χ.»Ο λοχα-γός μας έριξε φυλακή σε όλους ,επί δικαίους και αδίκους».(Ματθ.Ε.15.)
127.Επί ζημία = προς ζημιά,εις βάρος.
128.Επί θητεία = Στη φράση λ.χ. «Ο διευθυντής επί θητεία»,κλπ.
129.Επί θύραις = πλησίον.Π.χ.»Ο πόλεμος είναι επί θύραις»(δηλαδή είναι κοντά)(Πβ.Ξενοφ.,Κύρ.Ανάβ.VI.5. 23.Επίσης Ματθ.ΚΔ’ 34).
130.Επί θυσία = Π.χ «Προσπαθώ να σπουδάσω επί θυσία έστω του ελεύθερου χρόνου μου».
131.Επί ίσοις όροις = Με ίσους όρους ,με τις ίδιες προϋποθέσεις.
132.Επί κεφαλής = ο αρχηγός,προϊστάμενος.
133.Επί λέξει = αυτολεξεί,κατά λέξη.
134.Επί μακρόν = για μακρό χρονικό διάστημα.
135.Επί ματαίω = μάταια.
136.Επιμενίδειος ύπνος = Λέγεται για ύπνο πολύωρο και μακάριο. (Η φράση προέρχεται από τον αρχαίο Κρητικό σοφό Επιμενίδη, που λένε πως κοιμήθηκε 57 χρόνια!Πβ.Πλουτ.,Σόλ.12).
137.Επί μέρους = ειδικότερος.
138.Επί μονίμου βάσεως = σε μόνιμη βάση.
139.Επί ξύλου κρεμάμενος = Μεταφορ.Αδέκαρος,σε άθλια κατάσταση. Π.χ «Με βρήκε τώρα που είμαι επί ξύλου κρεμάμενος και θέλει να με α-φανίσε»(Συχνή φράση στην Ακολουθία των Παθών του Κυρίου.Πβ. Παύλου , Γαλάτ.Γ.13).
140.Επί ξυρού ακμής = Στην κόψη του ξυραφιού.Μεταφορ. σε κρισιμότατο σημείο.(Ομ.Ιλ.Κ.173.Επίσης Ηροδ.VI.11).
141.Επ’ονόματι = στο όνομα.
142.Επί παντός επιστητού = Για κάθε ζήτημα(που μπορεί κανείς να μάθει).
143.Επί παραδείγματι = Παραδείγματος χάρη.
144.Επί παρουσία(του,της,κλπ.) = Παρόντος του,της,κλπ.
145.Επί πίνακι = Π.χ «Ζητούν την κεφαλή του επί πίνακι»(Από τη γνωστή ιστορία με τον Ιωάννη τον Πρόδρομο,του οποίου την κεφαλή επί πίνακι ζήτησε η Σαλώμη.Μάρκου ΣΤ.25).
146.Επί πιστώσει = με πίστωση.
147.Επί πληρωμή = με πληρωμή.
148.Επί ποδός πολέμου = Μεταφορ.Σε έντονη προετοιμασία για πόλεμο ,έτοι-
μοι για πόλεμο.
149.Επί ποινή,επί πτυχίω,επί σκηνής,επί σκοπόν,επί σκοπώ, επί συμβάσει,
επί συστάσει ,επί τα βελτίω,επί τα ίχνη,επί τάπητος,επί τα χείρω, επί τη βάσει, επί τη εμφανίσει,επί τη εορτή,επί τη επετείω,επί τη ευκαιρία, επί τη λήξει,επί της αρχής= με ποινή,στο πτυχίο(επί πτυχίω φοιτητές) ,πάνω στη σκηνή,σε σκόπευση, με σκοπό να,με σύμβαση,με σύσταση,προς το καλύτερο, στα ίχνη,υπό συζήτηση(π.χ.»το θέμα τέθηκε επί τάπητος»), προς το χειρότερο,με βάση,με την εμφάνιση,με την ευκαιρία της εορτής,με την ευκαιρία της επετείου,με την ευκαιρία ,με τη λήξη,στις γενικές του αρχές(π.χ «Το νομοσχέδιο συζητήθηκε επί της αρχής»).
150.Επί τη υποθέσει = με την υπόθεση.
151.Επί τιμή = Στη φράση π.χ «Είναι πρέσβυς(ή πρόεδρος) επί τιμή»(επίτιμος-
βλ.Μητσοτάκης).
152.Επί το έργον = Στο έργο ,στη δουλεία.
153.Επί τον τύπον των ήλων = Λέγεται για ανθρώπους που είναι δύσπιστοι και
θέλουν απτές αποδείξεις, για να πειστούν για κάτι.Π.χ. «Αυτός ,αν δε βά-
λει το χέρι του επί τον τύπον των ήλων ,δεν πιστεύει τίποτε απ’όσα του είπαμε»(Από την περίφημη φράση που είπε ο άπιστος Θωμάς ,όταν τον πλη-ροφόρησαν οι άλλοι μαθητές για την Ανάσταση του Χριστού.Πβ.Ιω.Κ.25).
154.Επί το πλείστον = Στις περισσότερες περιπτώσεις.
155.Επί τόπου,επί του παρόντος,επί του προκειμένου,επί τούτω,επί τω λόγω
της τιμής μου,επί των επάλξεων,επί των τιμών,επί χρήμασι =
Στον τόπο,για τώρα,στο παρόν θέμα,για αυτόν τον σκοπό(ad hoc),στο λόγο
της τιμής μου,στις επάλξεις(στα μετερίζια,στο καθήκον),για τις τιμές(τις
εθιμοτυπίες),για χρήματα.
156.Επ’ολίγον,επ’ουδενί(λόγ ω),επ’ώμου = για λίγο χρονικό διάστημα,με κανένα λόγο,το όπλο στον ώμο(στρατ.παραγγ).
157.Ερήμην = χωρίς να είναι παρών.
158.Ερρέτω = πήγαινε στο διάβολο,ας πάει κατά διαόλου.
159.Ερρίφθη ο κύβος = πάρθηκε η απόφαση.
160.’Ερρωσο(και έρρωσθε) = Υγίαινε ,υγιαίνετε.
161.Ερως ανίκατε μάχαν = ‘Ερωτα ανίκητε στη μάχη(Από την Αντιγόνη του Σοφοκλή(στιχ.781).
162.Εσαεί = παντονινά.
163.Εστι δίκης οφθαλμός ος τα πανθ’ορά = Υπάρχει το μάτι της δικαιοσύνης
που βλέπει τα πάντα,τίποτε δε μένει ατιμώρητο.
164.’Εσωθεν = από μέσα.
165.’Ετερον εκάτερον = άλλο το ένα άλλο το άλλο.
166.’Ετερον ήμισυ = ο σύζυγος ή η σύζυγος.
167.’Ετερος εξ’ετέρου σοφός = ο καθένας γίνεται σοφός από τον άλλο.
(Φράση του Βακχυλίδη).
168.’Ετερος Καππαδόκης = Μεταφ. δηλ να κι άλλος ομοϊδεάτης που έρχεται για
υποστήριξη(Η φράση από τον Μ.Βασίλειο).
169.Ευαγές ίδρυμα = Φιλανθρωπικό ίδρυμα.
170.Ευήκοον ους = Στη φράση «Τείνω ευήκοον ους...»(ακούω με ευνοϊκή διάθεση).
171.Ευθύς εξ’αρχής = αμέσως από την αρχή.
172.Ευκταίον = ευχής έργο.
173.Εύρηκα,εύρηκα! = Το βρήκα,το βρήκα!(Φράση του Αρχιμήδη ,όταν ανακάλυψε
το νόμο της άνωσης).
174.Εφ’άπαξ = για μια φορά.Πβ.επίσης το εφ’άπαξ που παίρνουν οι δημόσιοι υ-
πάλληλοι μετά τη συνταξιοδότησή τους.
175.Εφ’ενός ζυγού(παράγγελμα) = Να μπουν σε ένα ζυγό ,δηλ.ο ένας δίπλα στον
άλλο.
176.Εφ’όλης της ύλης = Π.χ «Συζήτηση εφ’όλης της ύλης».
177.Εφ όπλου λόγχη(ν) = (στρατ.παράγγ.)Στρατιωτικό παράγγελμα για να τοποθετήσουν οι στρατιώτες τις ξιφολόγχες στα όπλα τους.
178.Εφ’όρου ζωής = για όλη τη ζωή.
179.’Εχε με παρητημένον = δηλ.μη με υπολογίσεις.(Λουκά Ι.Δ.18).
180.’Εχουσι γνώσιν οι φύλακες = Λέγεται συνήθως, όταν κάποιος θέλει να τονίσει ότι έχει πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα ή όλες τις επιβαλλόμενες προφυλάξεις.
181.Εχω περί πολλού = Φροντίζω ιδιαίτερα ,τρέφω ιδιαίτερη εκτίμηση.
182.Εως της συντελείας του αιώνος = Αιώνια (Πβ.Ματθ.ΚΗ.20).

• Ζ-

1.Ζητείτε και ευρήσετε = Ζητείτε κάτι με υπομονή και θα το βρείτε.
(Λουκά ΙΑ.9.Επίσης Ματθ.Ζ.7).
2.Ζωή χαρισάμενη = Π.χ «Περνάει ζωή χαρισάμενη»(Η φράση προέρχεται από το αναστάσιμο τροπάριο:»Xριστός ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατή-σας και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος).
3.Ζώον πολιτικόν = Φράση του Αριστοτέλη για τον άνθρωπο(Πολιτ.1253a 3)
H-

1.Η αλήθεια πικρά = Η αλήθεια είναι πικρή.
2.Η αρχή (εστι)το ήμισυ του παντός = Η αρχή αποτελεί το μισό κάθε ενέρ-γειας ή προσπάθειας(Πλατ.Νομ.VI.753e.Eπ ίσης Αριστ.,Ηθ.Νικ.1098b 7.)
3.’Ηγγικεν η ώρα = έφτασε η ώρα(Πβ.Λουκά Ι.9. και Ιω.ΙΒ.23.)
4.Η γλώσσα σου προτρέχει της διανοίας = Δηλ.ομιλείς χωρίς πρώτα να σκέφτεσαι.
5.Η έξωθεν(καλή) μαρτυρία = η επιδοκιμασία και ο έπαινος του κόσμου.Π.χ.«Δεν μπορούσαν να τον διώξουν από τη θέση αυτή ,γιατί εκτός από τα προ-σόντα του είχε και την έξωθεν καλή μαρτυρία».
6.Η επαύριον = η επόμενη μέρα.
7.Η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης(έσται) = Η φράση λέγεται για κάποια ενέργεια που πρόκειται να γίνει και υπάρχει φόβος μήπως αποδειχτεί πλα-νερή σε μεγαλύτερο βαθμό από κάποια σχετική προγενέστερη,που επίσης υ-πήρξε πλανερή και επιζήμια(Ευαγγελική φράση Ματθ.ΚΖ.4.)
8.Η εσχάτη προδοσία = η προδοσία της πατρίδας.
9.Η Ζωή εν τάφω = Η ζωή(δηλ. ο Χριστός που χαρίζει τη ζωή) στον τάφο(αντίθεση)(Από τα εγκώμια της Μ.Παρασκευής(Στάση πρώτη στίχος α’ -Πβ.και σχετικό μυθιστόρημα του Σ.Μυριβήλη).
10.Ηθος ανθρώπω δαίμων = Ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι η μοίρα του.
Δηλ. η ευτυχία του ανθρώπου εξαρτάται από τον ίδιο.(Ηρακλητος)
11.Η ισχύς εν τη ενώσει = Η Δύναμη στην Ενότητα.
12.Ηκιστα = ελάχιστα.
13.Ηλικίαν έχει ,αυτόν ερωτήσατε = Στην έννοια μπορεί να σας τα πει ο ίδιος.(Ιω.Θ.21.)
14.Ηλίου φαεινότερον = πασιφανές,πάρα πολύ φανερό.
15.Ημαρτον = αμάρτησα ,μετανοώ ,συγγνώμη.(Ματθ.ΚΖ.4.{Μετάνοι α του Ιούδα})
16.Η μεν φωνή Ιακώβ ,αι δε χείρες Ησαύ = Λέγεται σε περίπτωση που θέλει κάποιος να αντιδιαστείλει τον δράστη από τον ηθικό αυτουργό.(Γεν.ΚΖ.22)
17.Ηξεις αφήξεις = Π.χ «Αυτά τα ήξεις αφήξεις που μας λέτε δεν περνούν σε εμάς»(αυτά τα διφορούμενα πράγματα).
(Η φράση προέρχεται από το γνωστό χρησμό της Πυθίας «ήξεις αφήξεις ου θνήξεις εν πολέμω» του οποίου η αμφισημία έγκειται στη θέση του κόμμα-τος (πριν ή μετά το αρνητικό μόριο «ου»)
18.Η πιστις σου σέσωκέ σε = Η πίστη σου σε έχει σώσει.(Λουκά ΙΖ.19.
Επίσης Ματθ.Θ.22).
19.Ηρξατο χειρών αδίκων = Π.χ «Εμείς δε φταίμε σε τίποτα.Εκείνος ήρξατο χειρών αδίκων»(Δηλ.αρχισε πρώτος τις αδικοπραγίες).
20.H σιωπή χρυσός (εστι) = η σιωπή είναι χρυσάφι.
21.’Ησσονες = π.χ «ήσσονες ποιητές «δηλ. ποιητές μικρότερου διαμετρήματος.
22.Η τάν ή επι τάς = φράση που λέμε οταν παίρνουμε μια σοβαρή απόφαση. (Περιώνυμη φράση που έλεγαν οι Σπαρτιάτες στους γιους τους ,όταν τους παρέδιδαν την ασπίδα για τη μάχη «’Η να την φέρεις νικητής ή να σε φέρουν πάνω της νεκρό».Πβ.Πλουτ.,Λακ.αποφθ.16 .)
23.Η των ονομάτων επίσκεψις = Η εξέταση,ο προσδιορισμός ,η διασαφήνιση των όρων τους οποίους πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε (Πβ.Πλάτ.,Πολιτ,465C)
24.H χώρα του ανατέλλοντος ηλίου =δηλ. η Ιαπωνία.

• Θ-

1.Θου,Κύριε,φυλακήν τω στόματί μου = Φύλαξέ με ,Κύριε,να μην προφέρω κάτι κακό(Ψαλμ. 140.3.)
2.Θάλαττα θάλαττα = η αναφώνηση αυτή προφέρεται καμιά φορά και μεταφο-ρικά ,όταν δηλαδή διακρίνεται ξαφνικά ενα «παράθυρο εξόδου» σε κάποιο αδιέξοδο.(Ξενοφ.,Κύρ.Ανάβ.ΙV. 7.24.)
3.Θαρσείν χρη = πρέπει να έχουμε θάρρος(Θεοκρ. 5.41.)
4.Θάττον ή βράδιον = γρήγορα ή αργά
5.Θεία χάριτι = με θεία χάρη
6.Θεού θέλοντος(και καιρού επιτρέποντος) = αν ο Θεός θέλει (και το επιτρέψουν και οι περιστάσεις)Πβ.Ευριπ.,Θυέστ .απόσπ. 397.
7.Θεράπων ιατρός = ο ιατρός που μας παρακολουθεί
8.Θύραθεν παιδεία,θύραθεν σοφία =η εν αντιθέσει προς τη χριστιανική παιδεία ,σοφία.
9.Θύσαι και απολέσαι = στη φρ.»Είναι άνθρωπος του θύσαι και απολέσαι», δηλ.είναι αδίστακτος,κακούργος.
• Ι-

1.Ιδίαις χερσίν = με τα ίδια μου τα χέρια.
2.Ιδίοις όμμασιν = με τα ίδια του τα μάτια.
3.Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα = φρ.που λέγεται συνήθως σε εκείνους που καυχώνται για προγενέστερα ανεπιβεβαίωτα κατορθώματά τους και προ-καλούνται τώρα να τα επαναλάβουν,για να αποδείξουν ότι δεν λένε ψέματα. (Η φράση προέρχεται από τον αισώπειο μύθο «Ανήρ κομπαστής»)
4.Ιδού ο άνθρωπος = Δείτε τον άνθρωπο,να ποια είναι η κατάσταση του αν-θρώπου(Φρ.από την Καινή Διαθήκη Ιω.ΙΘ.6.)
5.Ιδού ο νυμφίος έρχεται = λέγεται ,όταν πρόκειται να επισημανθεί η α-προσδόκητη έλευση ενός προσώπου ή γεγονότος,που θα κρίνει τελεσίδικα το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας(Ματθ.ΚΕ.6.)
6.Ιδού(δόξης) στάδιον λαμπρόν = να πεδίο εξαιρετικά πρόσφορο για δράση και έρευνα.
7.’Ιδωμεν = θα δούμε...
8.Ιμάτιον Αντισθένους = λέγεται για κάποιον που καμαρώνει φιλάρεσκα δήθεν για την ταπεινοσύνη του.
9.Ιστός της Πηνελόπης = λέγεται για εργασία που αργεί πολύ να τελειώσει.
10.’Ιτε παίδες Ελλήνων = Εμπρός,παιδιά των Ελλήνων(Φράση από τον Αισχύλο Πέρσ.402. :»Ω παίδες Ελλήνων,ίτε).
• Κ-

1.Καδμεία νίκη = Ολέθρια για τον νικητή νίκη(από την νίκη του Ετεοκλή εναντίον του Πολυνείκη στη Θήβα,όπου και τα δύο αυτά αδέλφια σκοτώθη-καν).Πβ.Ηροδοτ. Ι.167.Συνώνυμο με το «Πύρρειος νίκη».
2.Καθ’έξιν = εκ συνηθείας (σε αντιδιαστολή προς το : κατά φύσιν)
3.Kαθεύδει υπό μανδραγόραν = Μεταφορ.Κοιμάται ύπνο βαθύ,αδιαφορεί τελείως(Ο μανδραγόρας είναι ναρκωτικό φυτό).
4.Καθ’οδόν,καθ’οιονδήποτε τρόπον,καθ’ολοκληρίαν,καθ� ��ον χρόνον, καθ’υπαγόρευσιν ,καθ’υπερβολήν,καθ’ύπνους ,καθ’υπόδειξιν,καθ’υποτρο πήν = στην πορεία(στο δρόμο)/με οποιονδήποτε τρόπο/εξολοκλήρου(εντελώς)/ενόσω (όταν,στο χρονικό διάστημα που)/έπειτα από υπόδειξη,προτροπή,εντολή/ σε υπερβολικό βαθμό/στον ύπνο(στο όνειρο)/σύμφωνα με υπόδειξη/κατ’επα-νάληψη(εκ νέου).
5.Και ανθ’ημών ,ο Γουλιμής = Περίφημη φράση που είπε ο Χ.Τρικούπης,όταν έχασε την βουλευτική του έδρα στο Μεσολλόγι από έναν άσημο αντίπαλό του (1895).
6.Και δη = και μάλιστα. Π.χ «Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Αθήνα είναι γενικά πολύ μεγάλη και δη στις ώρες τις κυκλοφοριακής αιχμής».
7.Καινά δαιμόνια = νέες ιδέες,καινούριες αντιλήψεις,επαναστατικές
απόψεις.Πβ.Πλάτ.Απολ.Σωκρ.11 και Ξενοφ.,Απομν.Ι.1.2
8.Και ουτω καθεξής = και έτσι στα υπόλοιπα(Βραχ.κ.ο.κ)
9.Καιρός παντί πράγματι = κάθε πράγμα στον καιρό του.
10.Και συ ,τέκνον,Βρούτε = λέγεται σε κάποιον δικό μας άνθρωπο,που ξα-φνικά και αναπάντεχα φωράται(πιάνεται επ’αυτοφώρω) να μας προδίδει. (Τη φράση είπε ο Καίσαρ στο φίλο του Βρούτο,που τον αναγνώρισε ανάμεσα στους δολοφόνους του).
11.Και τούτο ποιήσαι κακείνο μη αφιέναι = Και αυτό να κάνω και εκείνο να μην παραμελήσω.Πβ.Ματθ.ΚΓ.23).
12.Κακήν κακώς = Π.χ «Εφυγε κακήν κακώς...».
13.Κακοίς ομιλών καυτός εκβήσει κακός = Αν κάνεις παρέα με κακούς ανθρώπους θα γίνεις και εσύ κακός(Πβ.Μεναν.Γνώμαι Μονόστ.274).
14.Κακού κόκορος κακόν ωόν = Μεταφ.Από κακό δάσκαλο βγαίνει κακός μαθητής.
Η φράση προήλθε από τη γνωστή διαμάχη μεταξύ του ρήτορα Κόρακα και του μαθητή του Τεισία σχετικά με την πληρωμή των διδάκτρων.
15.Καλή τη πίστει = με εμπιστοσύνη ,με καλόπιστη διάθεση.Π.χ «Εγώ του έδωσα την πληροφορία καλή τη πίστει...».
16.Κάλλιστον εντάφιον η βασιλεία = το ωραιότερο σάβανο είναι η βασιλεία.Περίφημη φράση της Θεοδώρας στον Ιουστινιανό σε κρίσιμη στιγμή.
17.Κατά γην και κατά θάλασσαν = σε ξηρά και θάλασσα,σε όλη την έκταση, παντού.
18.Καλώ υπό τα όπλα = στρατολογώ,επιστρατεύω.
19.Κατάγω νίκην ή θρίαμβον = Πετυχαίνω νίκη ή θρίαμβο.
20.Κατά κεφαλήν = π.χ κατά κεφαλήν εισόδημα.
21.Κατά κόρον = με τρόπο υπερβολικό.
22.Κατά κράτος = ολωσδιόλου ,εντελώς.Π.χ «Νικήθηκαν κατά κράτος».
23.Κατά μείζονα λόγον = πολύ περισσότερο .Π.χ «Αφού οι δάσκαλοι έχουν υποχρέωση να μελετούν συνεχώς,κατά μείζονα λόγον έχουν την ίδια υπο-χρέωση και οι μαθητές».
24.Κατά μόνας = μονάχος,κατ’ιδίαν.
25.Κατ’αντιδιαστολήν = σε αντιδιαστολή.
26.Κατ’αντιπαράστασιν = εξέταση κατηγορουμένου ή μάρτυρα παρόντος άλ-λου κατηγορουμένου ή μάρτυρα που λέει τα αντίθετα.Π.χ «Υπέβαλε αίτημα να εξεταστεί στο δικαστήριο κατ’αντιπαράστασιν με τον συνεργό του».
27.Κατ’αντιμωλίαν = κατ’αντιπαράσταση.Η λέξη αντιμωλία ετυμολογείται από το ρ.βλώσκω*έρχομαι(πβ.έ-μολον ,μολών λαβέ).
28.Κατά πόδας = Π.χ «Τον πήραν κατά πόδας και σε λίγο έγινε άφαντος»,δηλ. τον κυνήγησαν.
29.Κατά συνθήκην ψεύδη = συμβατικά ψεύδη.
30.Κατά συρροήν = Π.χ «Εχει παραπεμφθεί σε δίκη για εγκλήματα κατά συρροήν»,δηλ.για σωρεία εγκλημάτων.
31.Κατά το δη λεγόμενον = σύμφωνα βέβαια με αυτό που λέγεται.
32.Κατά το δοκούν = κατά τη γνώμη του,αυθαίρετα.
33.Κατά το μάλλον ή ήττον = λίγο-πολύ,κάπως,περίπου.
34.Κατ’εικόνα και καθ’ομοίωσιν = όμοιος,ολόιδιος «Η κόρη του είναι κατ’εικόνα και καθ’ομοίωσιν του πατέρα της».Πβ Γέν.Α.26.
35.Κατ’επίφασιν = φαινομενικά.
36.Κατ’ευφημισμόν = με ευοίωνο και όχι δυσοίωνο όνομα.
37.Κατ’όναρ = στον όνειρο,στον ύπνο μου.
28.Καυδιανά δίκρανα = Στη φράση «περνώ μέσα από ή κάτω από τα καυδιανά δίκρανα» ,δηλ.αναγκάζομαι να υποστώ ταπεινώσεις.
29.Κεκαρμένος εν χρω = Κουρεμένος «γουλί».
30.Κέρας Αμαλθείας = Μεταφ.αφθονία,πλούτος.Πβ.Αν ακρ.8
31.Κήδομαι (του,της,...) = Σέβομαι ,εκτιμώ .Π.χ «Κήδομαι της υπομονής σας και δεν συνεχίζω άλλο...».
32.Κινώ πάντα λίθον = μετέρχομαι κάθε μέσο ,θεμιτό ή αθέμιτο.
33.Κλάδος ελαίας = μεταφ.ειρηνική πρόταση,ειρήνη.Π.χ «Μας προσφέρει τώρα που μας έχει ανάγκη κλάδον ελαίας».
34.Κλαυθμός και βρυγμός οδόντων = θρήνος και τριγμός των δοντιών.
Ματθ.ΚΕ.30.
35.Κλεινόν άστυ = ένδοξη πόλη.Λέγεται συχνά για την Αθήνα.
36.Κλίνατ’επί δεξιά (ή επ’αριστερά) = παράγγελμα (στροφή δεξιά ή αριστερά).
37.Κοινή συνεναίσει = με κοινή συγκατάθεση.
38.Κομίζω γλαύκα ες Αθήνας = Μεταφ.Λέγεται γι’αυτούς που μιλούν για πολύ γνωστά πράγματα ,σαν να ήταν εντελώς νέα και άγνωστα.
Πβ.Αριστοφ.Ορν.301.Στην Αθήνα η κουκουβάγια ήταν κάτι το κοινό και
πολύ γνωστό πράγμα,αφού το πουλί αυτό-ως σύμβολο της Αθηνάς-εικονιζό-
ταν πάνω στα νομίσματα ,στις μετόπες των ναών,στις οροφές των σπιτιών
,στα κράσπεδα των δρόμων,κ.α
39.Κόπρος ή στάβλοι του Αυγείου = η φράση προήλθε από το γνωστό άθλο του Ηρακλή.Απολλ.Βιβλ.Β.V.5.
40.Κρανίου τόπος = Λέγεται για κάποιο μέρος ,όπυ η ζωή σ’αυτό είναι πραγματική κόλαση.Ματθ.ΚΖ.33.Επίσης Ιω.ΙΘ.17.
41.Κροκοδείλια δάκρυα = υποκριτικά δάκρυα.
42.Κρούω τας θύρας = μεταφ.χτυπώ για βοήθεια ,απευθύνομαι κάπου ζητώντας συμπαράσταση στη δύσκολη στιγμή μου.
43.Κτήμα ες αεί = λέγεται για έργο αιώνιας αξίας.Θουκ.Ι.22
44.Κύκνειον άσμα = τελευταία δραστηριότητα ή εκδήλωση πριν από το τέλος.
Πβ.Πλατ.Φαίδ.84.Ε.
45.Κυλώνειον άγος = λέγεται για ενοχή σε φοβερό έγκλημα και ιδίως για ενέργεια παράσπονδη προς ηττημένο εχθρό .Προήλθε από το γνωστό άγος του Κύλωνος.Πβ.Ηροδ.V.71 και Θουκ.Ι.126.
46.Κύμβαλον αλαλάζον = μεταφ.λέγεται για άνθρωπο που απηχεί ξένες γνώμες
άκριτα.Παύλ.Α’Κορινθ.ιγ’.1.
47.Κύριος οίδε = ποιος ξέρει.
ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ -Κ-
• Λ-

1.Λάθε βιώσας = να ζεις στην αφάνεια ,να μην επιδιώκεις την προβολή.
Επικ.,απ.551.
2.Λαμβάνει σάρκα και οστά = μεταφ. πραγματοποιείται,υλοποιεί� �αι.
3.Λευκή περιστερά = μεταφ. Π.χ «Εδώ που τα λέμε δεν είσαι και εσύ λευκή περιστερά!» , δηλ. εντελώς αθώος.
4.Λίθοι και πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμένα = λέγεται για πράγματα που βρίσκονται ή αφήνονται σε μεγάλη αταξία και σύγχυση. Ξενοφ.Απομν.ΙΙΙ.1.7.
5.Λίθος επί λίθον = Π.χ «Καταστράφηκαν όλα.Δεν έμεινε λίθος επί λίθον».
Ματθ.ΚΔ.2.
6.Λόγοι ανηκέστου βλάβης = Π.χ «Στην αίτησή του για αποφυλάκιση επικαλ-λειται λόγους ανηκέστου βλάβης»,δηλ. προβάλλει σοβαρότατους λόγους υγείας.
7.Λόγος έργου σκιά = ο λόγος είναι η σκιά της πράξης.Πβ.Δημοκρ.απόσπ.82,
Diels.
8.Λυδία λίθος = μεταφ.όργανο ή μέσο με το οποίο δοκιμάζεται κάποιος ή κάτι.Πβ Σοφ.απόσπ.886.
• Μ-

1.Μακαρία τη λήξει = Π.χ «’Ολοι αναφέρθηκαν με δυσφορία στον μακαρία τη λήξει σταλινισμό».
2.Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι = κατά παρερμ.ευτυχισμένοι και καλότυ-χοι οι κουτοί(οι αγαθοί,οι ταπεινοί στο φρόνημα). Ματθ.Ε.3.
3.Μάχαιραν δώσεις μάχαιραν λαμβάνεις = μεταφ.ό,τι κακό κάνει κανείς, ίδιο κακό θα τον βρεί.Πβ.Ματθ.ΚΣΤ.52.
4.Μέγα βιβλίον μέγα κακόν = αναφέρεται με πικρόχολη διάθεση στα ογκώδη και δύσχρηστα βιβλία(Περίφημη φράση του Καλλίμαχου -απόσπ.465 ,Pfeiffer ).
5.Μέλας ζωμός = μαυροζούμι .Το γνωστό φαγητό των Σπαρτιατών.
6.Μεριμνάς και τυρβάζη περί πολλά = ενδιαφέρεσαι και ασχολείσαι με ένα σωρό ασήμαντα πράγματα(και όχι με τα σπουδαία).Πβ.Λουκά Ι.41.
7.Μερίς του λέοντος = η μεγαλύτερη μερίδα(Από το γνωστό μύθο του Αισώπου)
8.Μεσούντος(του χειμώνος,κλπ.) = ενώ βρισκόμαστε στη μέση του κλπ.
9.Μετά βαϊων και κλάδων = Π.χ «Τον υποδέχτηκαν μετά βαϊων και κλάδων» , δηλ. του έκαναν θριαμβευτική υποδοχή.Πβ.Ματθ.ΚΑ.8 και Ιω.ΙΒ.13.
10.Μετά λόγου γνώσεως = με πλήρη επίγνωση των πραγμάτων.
11.Μετά μίαν και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού = έπειτα από πρώτη και δεύτερη άκαρπη συμβουλή,μην επιμένεις άλλο πια(Παύλου ,Τίτ.Γ.10).
12.Μεταξύ σφύρος και άκμονος = ανάμεσα σε δύο εμπόδια,σε δύο κακά.
13.Μετά φανών και λαμπάδων = «Τον υποδέχτηκαν εκείνη τη μέρα μετά φανών
και λαμπάδων».Ιω.ΙΗ.3
14.Μετά φόβου προσέλθετε = πλησιάστε με ευλάβεια,με φόβο.
15.Μετέρχεται παν μέσο = χρησιμοποιεί κάθε μέσο.
16.Μέτρον άριστον = Η αποφυγή των άκρων ,η χρυσή μεσότητα,η μετριοπάθεια είναι η καλύτερη στάση και τακτική σε κάθε περίπτωση. Πβ.Κλεόβουλος Ι.63(Diels-Kranz)Πβ.επίσης Ησιόδ.,’Εργα και Ημ. 692, Πινδ.,Πυθ.ΙΙ.64 και απόσπ.110.
17.Μέχρι κεραίας = με απόλυτη ακρίβεια ,με κάθε λεπτομέρεια,χωρίς να πα-
ραλειφθεί τίποτε.
18.Μέχρι μυελού οστέων = ως το κόκκαλο ,τελείως ,καθ’ολοκληρίαν.
19.Μέχρις εσχάτων = ως το τέλος,ως το θάνατο.
20.Μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματος = «Πολέμησαν μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματος...».
21.Μέχρι τούδε = μέχρι τώρα .
22.Μέχρι τρυγός = μεταφ. ως το πάτο ,ως το τέλος .
23.Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιει η δεξιά σου = ας μη γνωρίζει το α-ριστερό σου χέρι τι κάνει το δεξί σου(δηλ. με απολυτη μυστικότητα).
Ματθ.ΣΤ.3
24.Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω = Να μη μπει κανένας που δε γνωρίζει γε-ωμετρία.Μεταφ.Να μη μπει κανένας άσχετος (Επιγραφή στην πύλη της σχολής του Πλάτωνα)
25.Μηδέν άγαν = να μην κάνεις τίποτε το υπερβολικό(Επιγραφή στο Δελφικό μαντείο)
26.Μηδενί δίκην δικάσης πριν αμφοίν μύθον ακούσης = μην καταδικάσεις κανέναν πριν ακούσεις τα επιχειρήματα και των δυο αντιδίκων. Πβ.Αριστοφ.Σφήκ.725.
27.Μηδενί συμφοράν ονειδίσης.Κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον = να μην κοροϊδέψεις κανέναν για τη συμφορά του.Γιατί η τύχη είναι κοι-νή και το μέλλον άγνωστο.Πβ. Ισοκρ.,προς Δημόν.29.
28.Μη δώτε το άγιον τοις κυσίν = μεταφ. μην περιφραονείται πολύτιμα πράγματα,μην αγνοείται τα σπουδαία.Ματθ.Ζ.6.
29.Μη κακοίς ομίλει = να μη συναναστρέφεσαι με φαύλους.
30.Μηκέτι αμάρτανε = μη κάνεις άλλες αμαρτίες .Πβ Ιω.Η.11.
31.Μη κρίνετε ίνα μη κριθείται = μην κρίνεται τους άλλους για να μην κριθείται και εσείς.Ματθ.Ζ.1.
32.Μήλον της ‘Εριδος = αντικείμενο διεκδίκησης ,αιτία διαμάχης,αφορμή λογομαχίας(Από το γνωστό μύθο της φιλονικίας των τριών θεαινών-Ηρας , Αθηνάς,Αφροδίτης- για το ποια είναι ομορφότερη).
33.Μη μου τους κύκλους τάραττε = μεταφ. μη με ανησυχείς,μη με σκοτίζεις ,μη με βγάζεις από την ηρεμία μου(Η γνωστή φράση του Αρχιμήδη προς Ρω-μαίο στρατιώτη ,που όρμησε να του χαλάσει τους σχεδιασμένους στο δάπεδο κύκλους).
34.Μη ταρασσέσθω υμών η καρδία = μην ταράζεσθε,,μη χάνετε τη γαλήνη της ψυχής σας.Ιω.ΙΔ.1.
35.Μουσικήν ποίει και εργάζου = να ασχολείσαι με τη μουσική και να
έχεις αυτήν ως έργο σου.Πβ.Πλάτ.Φαίδ. 60e
36.Μυρία κακά έπονται = Π.χ «Τω γήρατι μυρία κακά έπονται».
37.Μωραίνει Κύριος(λαόν) ον βούλεται απολέσαι = Μωραίνει ο Θεός (τον λαό) εκείνον που θέλει να αφανίσει.
38.Μωραί παρθένοι = Π.χ «Είναι αλήθεια πως ποτέ δεν περίμενε ότι θα την
παθαίναμε ,όπως αι μωραί παρθένοι» (δηλ. πως θα βρεθούμε ανέτοιμοι και
απροετοίμαστοι).Ματθ.ΚΕ.2

• Ν-

1.Νήδυμος ύπνος = βαθύτατος ύπνος.Πβ.Ομ.Οδ.υ.79.
2.Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες = όσοι έκαναν νηστεία και όσοι δεν έκαναν(Προέρχεται από τον «Λόγον Κατηχητικόν» του Χρυσοστόμου).
3.Νεφρύδιον και παρελεύσεται = δηλ.»συννεφάκι είναι και θα περάσει». Φράση που είμε ο Μ.Αθανάσιος για την εκδίωξη που υπέστη από τον Ιου-λιανό.
4.Νίπτω τας χείρας μου = μετ.δεν έχω καμία ανάμιξη ,καμία ευθύνη,δεν ανακατεύομαι άλλο πια με αυτήν την υπόθεση. Ματθ.ΚΖ.24.
5.Νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν = να ξεπλύνεις τις αμαρτίες σου ,όχι μόνον το πρόσωπό σου,να εξαγνιστείς.
Είναι η περίφημη κ α ρ κ ι ν ι κ ή επιγραφή (δηλ.φράση που διαβάζεται από την αρχή και από το τέλος το ίδιο) που είχε χαραχθεί στο ναό της Αγ.Σοφίας.
6.Νους ορά και νους ακούει = λέγεται όταν θέλουμε να τονίσουμε ότι τα πάντα (αισθήματα,εντυπώσεις,κλπ.)� �χουν την πηγή τους στο νου του ανθρώ-που.Επίχ.απόσπ. 12,Diels.
7.Nους υγιεί εν σώματι υγιΕΙ = ένα υγιές πνεύμα προϋποθέτει ένα υγιές σώμα.Πβ.το λατ.”Mens sana in corpore sano”.
8.Νυν απολύεις τον δούλον σου,Δέσποτα = λέγεται όταν δούμε να πραγματο-ποιείται επιτέλους κάτι ,που σφόδρα επιθυμούμε να γίνει.Λουκά Β.29.
9.Νυν υπερ πάντων αγών = λέγεται όταν πρόκειται να τονιστεί η κρισι-μότητα μιας προσπάθειας.Αισχ.Περσ.405.
• Ξ-

1.Ξένιος Ζεύς = ο Δίας,ο προστάτης της φιλοξενίας.Πβ.Κρατίν.111.
2.Ξόανον = χρησιμοποιείται ως «βρισιά».Π.χ. «Μην κάνεις παρέα με αυτό το
ξόανον»(Ξύλινο ειδώλιον,άγαλμα θεού ή θεάς)
• Ο-

1.Ο αίρων την αμαρτία του κόσμου = λέγεται μεταφ. για κάποιον που»παίρ-νει πάνω» του τις συνέπειες από τα ολισθήματα των άλλων.Ιω.Α.29.
2.Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω = λέγεται σε αυτούς που είναι έτοιμοι να καταδικάσουν κάποιον,παραβλέποντας φαρισαϊκά ότι είναι και οι ίδιοι ένοχοι και αμαρτωλοί.Πβ.Ιω.Η.7.
3.Ο αποθανών δεδικαίωται = ο νεκρός είναι δικαιωμένος(έχει κριθεί πια).
Παύλου,Ρωμ.ΣΤ.7.
4.Ο γέγονε,γέγονε = ό,τι έγινε,έγινε.Πβ.Ιω.ΙΘ.22
5.Ο γέγραφα,γέγραφα = ό,τι έχω γράψει ,έχω γράψει.’Ο,τι έχω αποφασίσει θα γίνει χωρίς καμία αλλαγή ή τροποποίηση.Πβ.Ιω.ΙΘ.22.
6.Ο γέρων δις παις = ο γέρος δυο φορές παιδί.Πλάτ.Νομ.646Α.
7.Ο γραμμάτων άπειρος ου βλέπει βλέπων = ο αγράμματος είναι στην ουσία τυφλός.Μεν.Γνώμαι.Μονόστ.438.
8.Ο ενάγων(η ενάγουσα) = ο κατήγορος ,αυτός που κάνει την αγωγή εναντίον
κάποιου.
9.Ο έχων ώτα ακούει ακουέτω = αυτός που έχει αυτιά να ακούει,ας ακούει.
Αυτός που έχει διάθεση να ακούσει ,ας ακούσει.
Λουκά ΙΔ.35.,Μαρκου Δ.9,Ματθ.ΙΑ.15.
10.Ο εωρακώς μεμαρτύρηκε = αυτός που με έχει δει,το έχει επιβεβαιώσει.
Πβ.Ιω.ΙΘ.35.
11.Οι καθ’ων = οι κατηγορούμενοι στη δικανική γλώσσα.
12.Οι καιροί ου μενετοί = οι καιροί δεν επιτρέπουν άλλη αναβλητικότητα και αδράνεια.Πβ.Θουκ.Α.142.
13.Οικεία βουλήσει = με δική μου θέληση,αυτοβούλως.
14.Οίκοθεν = αυτονόητα,αυτεπάγγελτα.Π.χ «Αυτό εννοείται οίκοθεν» ,δηλ. είναι αυτονόητο.
15.Οι λίθοι κεκράξονται = οι πέτρες θα φωνάξουν .Π.χ. «Γι’αυτόν τον άνθρωπο ,ποιος μπορεί να πει κακό;Και οι λίθοι κεκράξονται...». Λουκά ΙΘ.40.
16.Οι παροικούντες εν Ιερουσαλήμ = «Τι εχει προσφέρει ο καθένας μας το γνωρίζουν όλοι οι παροικούντες εν Ιερουσαλήμ», δηλ.όλοι οι παρεπι-δημούντες στον τόπο μας ή όλοι οι γνώστες του σχετικού θέματος. Λουκά ΚΔ.18.Λέμε συχνά οι παροικούντες τ η ν Ιερουσαλήμ.
Συνέχεια -Ο-
• Οι τα φαιά φορούντες και περί ηθικής λαλούντες = λέγεται για αυτούς που επιδεικνύουν σεμνότυφο ντύσιμο και δε χάνουν ευκαιρία να μιλούν για ηθική(Η φράση προέρχεται από το ποιήμα του Καβάφη «Θέατρον της Σιδώνος, 400 μ.Χ».
• Ο μη δαρείς ου παιδεύεται = αν δε φάει κανείς ξύλο δε μαθαίνει γράμμα-τα.Πβ.Μενάνδ.,Γνώμαι Μονόστ.422.
• Ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω = ‘Οποιος δεν εργάζεται δεν πρέπει να τρώει.Πβ Παύλου ,Τιμόθ.Γ.10.
• Ο μη ων μεθ’ημών καθ’ημών(εστι) = οποιος δεν ειναι με το μερος μας είναι εναντίον μας.Πβ.Ματθ. ΙΒ.30.
• Ομφακές εισιν = είναι αγουρίδες(Λέγεται για κάποιον που περιφρονεί δή-θεν κάτι,το οποίο στην πραγματικότητα δε μπορεί να φτάσει). Από τον γνωστό μύθο του Αισώπου με την αλεπού και τα σταφύλια.
• Ομφαλός της γης = το κέντρο της γης.
• Ο όφις με ηπάτησε = λέγεται όταν θέλουμε να ρίξουμε αλλού τις ευθύνες μας.Γέν.Γ.13.
• Οπερ έδει δείξαι = Φράση που συνηθίζεται στα μαθηματικά : αποδείχτη-κε αυτό που έπρεπε να αποδείξουμε.
• ‘Ορθρου βαθέος = ενώ ήταν ακόμη βαθιά χαράματα.Πβ.Λουκά ΚΔ.1.
• Οσημέραι = ημέρα με την ημέρα ,σιγά σιγά.
• Οσονούπω = σε λίγο χρόνο,όπου να’ναι.
• Ο συ μισείς ετέρω μη ποιήσεις = εκείνο που δε θέλεις να γίνει στον ε-αυτό σου μην το κάνεις στον άλλο.
• Ο τρώσας και ιάσεται = όποιος έκανε την πληγή θα προσπαθήσει να την γιατρέψει(Πβ.Mant.Prov.II.28.)
• Ουδείς εκών κακός = κανείς δεν είναι κακός με τη θέλησή του(Μία από τις βασικότερες διδαχές του Σωκράτη)
• Ουδεν κρυπτόν υπό τον ήλιον = τίποτε δε μπορεί να μείνει κρυφό για πάντα.
• Ουκ εα με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον = δε με αφήνει να κοιμη-θώ(να ησυχάσω) η νίκη του Μιλτιάδη.
Είναι η περίφημη φράση που έλεγε ο Θεμιστοκλής μετά τη νίκη των Αθη-ναίων στον Μαραθώνα.Αλλοι την αποδίδουν στη φιλοδοξία και στη ζήλεια του Θεμιστοκλή,και άλλοι στην ανησυχία και στον φόβο του ότι οι βάρβα-ροι θα ξαναχτυπούσαν σύντομα την Ελλάδα,όπως το διορατικό του δαιμόνιο διέβλεπε.
• Ουκ εν τω ‘Αδη μετάνοια = δεν υπάρχει πια στον ‘Αδη μετάνοια.
• Ουκ επ’άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος = ο άνθρωπος δεν αξίζει να ζει μόνο για την υλική τροφή του(χρειάζεται δηλ. και πνευματική τροφή). Ματθ.Δ.4.
• Ου με πείσεις ,καν με πείσεις = δε θα με πείσεις και αν ακόμα με πεί-σεις.
Ου παντός πλειν ες Κόρινθον = μεταφ.δεν είναι εύκολο στον καθένα να α-ποχτήσει ένα τόσο πανάκριβο πράγμα(Η Κόρινθος στην αρχαιότητα ήταν πλου-σιότατη).
• Ουρανόθεν επέμφθη = στάλθηκε από τον ουρανό(Ακάθ.Υμνος)


• Π-

1.Πάθει μάθος = μαθαίνουμε παθαίνονταςΠβ.Αισχ.Αγαμ.177.
2.Παίζουμε εν ου παικτοίς = ασχολούμαστε επιπόλαια και αστόχαστα με πράγματα πολύ σοβαρά.
3.Πάντα δυνατά τω πιστεύοντι = ολα είναι δυνατά σε αυτόν που πιστεύει.
Πβ.Μαρκου Θ.23.
4.Παραβιάζω ανοικτάς θύρας = λέω ή προτείνω κάτι που έχει ήδη ειπωθεί ή γίνει.
5.Παρελθέτω απ’εμού το ποτήριον τούτο = μεταφ.Μακάρι να αποφύγω αυτή τη δοκιμασία,είθε να μην υποστώ αυτό το μαρτύριο.Ματθ.ΚΣΤ.39.
6.Πάρθιον βέλος = μεταφ.δόλια προσβολή ,ύπουλη φραστική επίθεση της τελευταίας στιγμής.
7.Πάταξον μεν άκουσον δε = χτύπησέ με αλλά άκουσέ με.Περίφημη φραση που είπε ο Θεμιστοκλής στον Ευρυβιάδη στο κρίσιμο συμβούλιο πριν από τη ναυμαχία στη Σαλαμίνα.
8.Περαν του δεοντος = Π.χ «Ο θείος μας είναι περαν του δέοντος καλός
και τον περνούν για αγαθιάρη»
9.Περί άλλΑ τυρβάζει = με άλλα (ασχετα πράγματα) ασχολείσαι.
Πβ.Λουκά Ι.41.
10.Περί όνου σκιάς = μεταφ. για ασήμαντα πράγματα.Προέρχεται από το γνωστό ανέκδοτο που είπε ο Δημοσθένης στους Αθηναιους(ενοικίαση όνου με ή ...χωρίς τη σκιά του)για να τους δείξει ότι ενδιαφέρονται για ασήμαντα πράγματα και όχι για τα σπουδαία.
Π.χ «Εδώ ήρθαμε για να μας πείτε το πρόβλημά σας και όχι για να μιλήσουμε περι όνου σκιας».
11.Πλην Λακεδαιμονίων = λέγεται συχνά για κάποιους που εσκεμμένα απου-σιάζουν από ένα έργο,μια προσπάθεια,κλπ.Προήλθε από τη γνωστή επιγραφή «Αλέξανδρος ο Φιλίππου και οι άλλοι ‘Ελληνες πλην Λακεδαιμονίων».
12.Πνέω τα μένεα = είμαι φοβερά θυμωμένος .
13.Πνέω τα λοίσθια = ψυχορραγώ,βρίσκομαι στα πρόθυρα του θανάτου.
14.Ποιον σε έπος φύγεν έρκος οδόντων; = Τι κουβέντα βγήκε από το στόμα σου;Πώς τόλμησες να πεις κάτι τέτοιο;(Ομηρική φράση)
15.Που την κεφαλήν κλίνΗ = που να γείρει το κεφάλι,που να στηριχτεί.
Στη φράση «Δεν έχω που την κεφαλήν κλίνΗ».
16.Πριν αλέκτορα φωνήσαι = Π.χ «Μας έδωσαν τόσες υποσχέσεις πως θα τηρήσουν εχεμύθεια.Και όμως πριν αλέκτορα φωνήσαι διέδωσαν το μυστικό σε όλον τον κόσμο...».Πβ.Λουκά ΚΒ.61.
17.Προ οφθαλμών = στη φράση «Το έχω προ οφθαλμών» ,το έχω υπόψη μου, έχω κατα νου να το πραγματοποιήσω.
18.Προς άγραν = προς συλλογή .Π.χ «Προς άγραν ψήφων...».
19.Προς κέντρα λακτίζεις = ματαιοπονείς.Η επίθεσή σου εναντίον μου θα αποβεί στο τέλος εις βάρος σου.Το χτύπημά σου γίνεται boomerang.
Πβ.Πινδ.,Πυθ. ΙΙ.95. , Αισχ.,Αγαμ. 1624,κ.α
20.Προς το θεαθήναι = για τα μάτια ,για επίδειξη.
21.Πύρρειος νίκη = νίκη που συνεπάγεται όμως τεράστιες απώλειες.Νίκη που συνεπιφέρει και στον νικητή μεγάλη φθορά,έτσι ωστε να ισοδυναμεί με ήττα(Η φράση προήλθε από την αιματηρή νίκη του Πύρρου εναντίον των Ρωμαίων στην Ηράκλεια της Ιταλίας το 280 π.Χ .Πβ.επίσης Καδμεία νίκη.
• P-

1.Ρόδον το αμάραντον = λέγεται μεταφορικά συνήθως για κορίτσι αθώο και ανοιχτοκαρδο,που έχει χαρακτήρα αψογο και ύφος ανεπίληπτο(Ακάθ.υμνος).
2.Ρίπτω έλαιον εις την πυρά = υποδαυλίζω φιλινικία.